-PI­ŠE: Pe­ri­vo­je Po­po­vić

Ne­ko od ve­li­kih stva­ra­lač­kih umo­va re­kao je, a isto je na ma­nje-vi­še sli­čan na­čin do­sta pu­ta po­no­vlje­no (i od na­še stra­ne), da je iz­vje­sno ne­pri­stoj­no tu­ma­či­ti pje­snič­ka dje­la, po­seb­no lir­sku po­e­zi­ju – što je pje­snik htio da ka­že, on je već re­kao, i na na­ma je da to pri­hva­ti­mo sa ma­nje ili vi­še sen­zi­bi­li­te­ta. Na­rav­no, pret­hod­no apo­stro­fi­ra­no spa­da u ka­te­go­ri­ju ko­ja se mo­že de­fi­ni­sa­ti poj­mom po­et­skog eg­zi­bi­ci­o­ni­zma, ali za­i­sta po­sto­je pje­sni­ci, i pje­snič­ke knji­ge, ko­ji na sa­mom po­čet­ku svo­ga stva­ra­lač­kog ogla­ša­va­nja de­fi­ni­šu svo­ju po­e­tič­ku ver­ti­ka­lu (rje­đe – pri­sta­je ter­min ho­ri­zon­ta­la) i sva­ko „upli­ta­nje u nji­hov po­sao“, ma­lo ili ni­ma­lo do­pri­no­si spo­zna­nju nji­ho­vog dje­la i kre­a­tor­skog do­me­ta u nje­mu.
Ta­kvim pje­sni­ci­ma, do­vr­še­nim ne­i­ma­ri­ma svo­ga dje­la, pri­pa­da pje­sni­ki­nja Ve­la Te­šo­vić. Nje­no ime i dje­lo, za sa­da, ma­nje je po­zna­to ši­roj či­ta­lač­koj jav­no­sti (ob­ja­vlji­va­la je u ak­tu­el­noj pe­ri­o­di­ci) ali uvje­re­ni smo da će na­kon pje­snič­ke knji­ge „Ne­be­ski zup­ča­nik“ i ta upor­na pre­pre­ka ko­ja ne­mi­nov­no če­ka i is­ku­ša­va sve pi­sce, za nju bi­ti ši­rom otvo­re­na.
Pje­sni­ki­nja Ve­la Te­šo­vić je na­pi­sa­la do­bru, kom­pakt­nu, auten­tič­nu i do­vr­še­nu knji­gu. Na­rav­no, ocje­ne ko­je ak­tu­el­no iz­ri­če­mo, pod­ra­zu­mi­je­va­ju pu­nu od­go­vor­nost pred mo­guć­no­šću i oba­ve­zno­šću ukup­nog su­da jav­no­sti na­kon što knji­ga „Ne­be­ski zup­ča­nik“ bu­de do­ži­vje­la od­go­va­ra­ju­ću sop­stve­nost u ru­ka­ma i svi­je­sti onih ko­ji­ma bu­de bli­ska kao po­šte­no i zre­lo pje­snič­ko ostva­re­nje.
Sim­bo­li ko­ji­ma se Te­šo­vi­će­va svje­sno i umje­sno „is­po­ma­že“ (Ari­jad­ni­no klup­ko, Ika­ro­va kri­la, la­vi­rint, Ev­no­ja, zlat­ni rez...) u nje­noj po­e­to­lo­škoj re­in­ter­pre­ta­ci­ji, uz ot­kri­va­nje no­vih sim­bo­la (bo­va, fa­ro­vi, ljet­nja po­zor­ni­ca...), do­bi­ja­ju nov smi­sao i auten­tič­na zna­če­nja. Zbog to­ga ova knji­ga ima da se do­ži­vi kao čin ko­jim se pje­snič­ka umjet­nost Cr­ne Go­re po­no­vo osvje­tlja­va i istin­ski obo­ga­ću­je.
Ci­klu­si ove knji­ge su: „Klup­ko i kri­la”, „Ne­be­ski zup­ča­nik”, „Fa­ro­vi”, „Bo­va”, „Tri ko­sti”, „Ljet­nja po­zor­ni­ca”. Oni su sim­bo­li u va­tre­nom okvi­ru:
De­rek Vel­kot na po­čet­ku i Ok­ta­vio Paz na kra­ju; op­sta­ti i na­sta­ti u pri­su­stvu ta­kvog pla­me­na, sa­mo po se­bi je ve­li­ka hra­brost – Ve­la je op­sta­la i po­sta­la.
„Tri ko­sti” – tri pje­sme „Krug na vo­di”, „La­zar”, „Lek­ci­ja pje­sni­ku” pje­snič­ko je Sve­to troj­stvo Ve­le Te­šo­vić, Ve­lin epi­cen­tar pje­snič­ke erup­ci­je sa na­slo­vom „Ne­be­ski zup­ča­nik”. „Krug na vo­di” – du­bo­ko po­ni­ru­ći raz­vi­je­no tu­ma­če­nje, ak­tu­e­li­za­ci­ja po­e­to­lo­ška ovo­vre­me­na apli­ka­ci­ja mi­ta i le­gen­de u sin­hro­noj di­men­zi­ji: Ikar, Ari­jad­na i Te­zej, let, vo­da, za­po­če­to u ci­klu­su „Klup­ko i kri­la” – raz­vi­je­no je u „Ne­be­skom zup­ča­ni­ku” i fa­ro­vi­ma.
„La­zar” je pje­sma ko­ja vr­hu­ni u ovoj knji­zi, svo­je­vje­čan pje­snič­ki esej o po­e­zi­ji (Ma­ti­ja, R. Jo­vo­vić, Mo­mir M. Mar­ko­vić ili B. J. Ka­stel). A mit je stvar­ni­ji od stvar­no­ga (Fok­ner, Vuk­če­vi­će­va, Xojs, Jung, Bart, Us­pen­ski, De So­sir, Ka­si­rer, Ber­đa­jev, Bah­tin, Bo­ge­tić).
La­zar iz ko­sov­skog mi­ta ko­ji ni­je ni­šta dru­go ne­go nje­go­šev­ska re­cen­zi­ja bi­blij­skog mi­ta o car­stvu ne­be­skom i ne pod­ra­zu­mi­je­va kva­zi­na­uč­ne i po­li­ti­kant­ske ko­men­ta­re i pod­smi­je­he. La­zar iz po­et­skog no­vo­ka­za­nog mi­ta Ve­le Te­šo­vić udvo­jen je sa ve­li­kom po­e­mom o pje­sni­štvu sim­bo­lič­no ime­no­va­nom kao Cr­njan­ski. „Lek­ci­ja Pje­sni­ku” je apo­te­o­za stva­ra­la­štvu, pre­kor me­di­o­kri­te­tu, oslo­nje­na na Te­slu i Ki­ša – ne­mo­gu­će za po­ri­ca­nje.
Pje­snič­ki, spe­ci­fič­ni krug na vo­di „Bo­va” je krug oko ko­ga, po­red ko­ga je­ste vo­da i ne bi­lo ko­ja vo­da, već vo­da Bo­ko­ko­tor­skog za­li­va – Bo­ca di Ka­ta­ro.
Uglo­vi ta­me uspa­vlju­ju i bu­de spe­ci­fič­nom svje­tlo­šću, a ta­mo sa dru­ge stra­ne bi­va Pr­čanj i nje­go­va svje­tlo­no­sna sli­ka u mo­ru ko­ja omo­gu­ća­va po­e­te­si, da pre­đe svje­tlo­sni prag sna i da se ne vra­ća u mut­nu pro­za­ič­nu ja­vu. Na Bo­vi za ko­ju se za­ka­či­la du­ša pje­sni­ki­nje po­sto­ji li­jek za odu­stvo lju­ba­vi, za oči ko­je pre­po­zna­ju bu­đe­nje i bu­ni­lo, ko­je vi­de, ko­je jed­no­stav­no oče­ku­ju lje­po­tu pje­sme isto­vjet­ne sa sno­vi­đe­nji­ma Ra­ja, ma­kar on bio sa­mo ma­lo po­spa­no ostr­vo u već pre­po­zna­tom pje­snič­kom kru­gu na vo­di.
Vje­ru­jem da oba­sjan svje­tli­ma sna plo­vi pje­sni­ki­njin brod, do­brim i bla­go­rod­nim mo­rem. Sa­mo ta­ko i mo­že da se bro­di sa ko­tor­skog pri­sta­ni­šta ko­je kao ri­jet­ko ko­je mo­že da po­mog­ne po­je­di­nač­nom i op­štem spo­zna­nju mo­ći ko­je se ime­nu­je kao Ve­li­ki pra­sak, kao ve­li­ki bo­go­na­dah­nu­ti ta­las pje­snič­ke lje­po­te – i čo­vje­ka – svje­tlo­sti ljud­ske i bo­žan­ske – Do­brog, Sve­tog Sta­si­ja – Ko­to­ra: „Znaš da je naj­svje­ti­ja tač­ka u nje­mu, ona u ko­ju se vra­ća taj brod jed­nog da­na. Bo­va. I oko nje pun mje­sec nad Tvr­đa­vom” – ka­že pje­sni­ki­nja Ve­la Te­šo­vić, do­la­ze­ći sa du­bo­kog kop­na da spo­zna ši­ri­nu ne­ba, mo­ra, svje­tlo­sti i svi­je­ta.
(NA­STA­VI­ĆE SE)