-Vojislav Budo Gledić

Rusoa je u Parizu upoznao i podržao istaknuti tehnolog, prirodnjak i fizičar Rene Antoan Reomir (1683–1757), koji je posebno ostao zapamćen po tome što je uveo temperaturnu skalu od 80 stepeni (temperatura mržnjenja vode je 0 stepeni, a ključanja 80). Ovaj naučnik se istakao i kao pokretač i urednik velike tehnološke enciklopedije, koju je radio pod pokroviteljstvom ministra finansija Luja XIV Žan Batista Kolbera. Zahvaljujući Reomirovoj pomoći, Ruso je u Akademiji nauka 1742. godine pročitao referat o svom novom pronalasku tzv. cifarskog notnog sistema, ali to njegovo otkriće nije imalo nikakvog uspjeha. Razočaran ovim neuspjehom, Ruso je naredne, tj. 1743. godine postao lični sekretar mletačkog poslanika De Montegija. Odlazi sa njime u Veneciju i svoju službu je, bar u početku, veoma savjesno obavljao. Ipak, na tom poslu se zadržao oko 14 mjeseci da bi se konačno posvađao i sa tim svojim poslodavcem i napustio svoj položaj, a sa njime i grad Veneciju i vratio se u Pariz. Tada je Ruso bio veoma popularan i rado prihvatan u pariskim intelektualnim i plemenskim krugovima. Imao je nekoliko prolaznih ljubavnih veza, ali sve je to bilo u maniru njegove nestalnosti i površnosti. Međutim, on ubrzo u gostionici (hotelu) De Kordier upoznaje mladu i i ljepuškastu sluškinju Terezu Levaser, u nju se najprije zagledao, a potom zaljubio i nastavio sa njom da živi do kraja života (istina, sa uobičajenom njegovom nestalnošću). Inače, „zvanični“ brak sa Terezom je sklopio tek 1768. godine.
Zanimljivo je napomenuti da je Ruso tada u Parizu uspio da javno prikaže svoju operu „Zaljubljene muze“ (1745), koja je izvođena na scenama nekih privatnih pozorišta, a koja je bila zasnovana na tadašnjim italijanskim uzorima. Muzika mu je u to vrijeme bila mnogo važnija od literature. Zarađivao je prepisivanjem nota, kao i davanjem privatnih časova klavira pojedinim učenicima. Osim toga, službu je nalazio i kao lični sekretar pojedinih ličnosti, ali ni te poslove nije mogao duže da obavlja zato što bi brzo dolazio u sukob sa poslodavcima i time, naravno, gubio posao koji mu se sigurno nije mnogo dopadao. Upravo se u to vrijeme upoznao sa Didroom i krugom njegovih prijatelja i saradnika okupljenih oko „Enciklopedije“. Biva angažovan kao saradnik i urednik što je bila velika počast, ali je to zahtijevalo i posebnu odgovornost u predstojećem obimnom poduhvatu. Bio je uvaženi član društva najpoznatijih pariskih imena, kao što su Grim, Dalamber, Opat Kondiljak, Bifon i drugi. Najčešće se, ipak, družio sa Didroom.
U to vrijeme su nastala još neka Rusoova muzička ostvarenja. Tu prije svega treba izdvojiti njegovu komičnu operu „Seoski čarobnjak“ (1752) koja je imala znatnog uspjeha. Izvodila se ne samo na pojedinim, istina manje posjećenim pozornicama u Francuskoj, već je doživjela i premijeru na scenama izvan njegove domovine. Treba naglasiti da je ta opera imala uticaja na stvaranje opere „Vodeničar čarobnjak, varalica i stari svat“ čiji je autor Ables. Zatim se Ruso prihvatio pisanja još nekoliko muzičkih komada, jer ga je uspjeh prethodne komične opere posebno ohrabrio i inspirisao. Bavio se i pisanjem stručnih tekstova posvećenih muzici, kao što je „Pismo o francuskoj muzici“ (1753), zatim opere „Otkriće novog svijeta“ (koja je ostala nedovršena), još jedne opere „Ifis“ (koja je, takođe, ostala nezavršena) i monodrame „Pigmalion“ (1755). Kasnije je sačinio, kada je boravio u mjestašcu Motije, u pokrajini Nevštalu (koja se tada nalazila pod vlašću pruskog vladara), svoj „Muzički rečnik“ (1767), koji ga prikazuje i kao veoma dobrog poznavaoca muzičke umjetnosti, njene teorije i tadašnjeg praktičnog stanja. U Motijeu je, takođe, objavio i knjigu „Pisma s planine“ koja je imala antiklerikalni sadržaj, zbog čega umalo nije glavu izgubio.
Ubrzo stiže Rusoou poziv da otputuje u Englesku kao gost znamenitog škotskog filozofa Dejvida Hjuma (1711–1776) koji ga je srdačno dočekao, januara 1766. godine, i ugostio u svom domu u Londonu, a onda mu obezbijedio smještaj u ugodnom zamku Vuton u grofoviji Derbi. Tu je Ruso počeo da piše prvi dio svojih znamenitih „Ispovijesti“.
Prethodni nepodnošljivi odnosi sa njegovom suprugom Terezom Levaser su se umnogome poboljšali, kao i sa njenim rođacima. U to vrijeme nastavlja i završava svoje „Ispovijesti“, a takođe se bavi radom i na pisanju rasprave pod naslovom „Razmišljanja o upravi u Poljskoj“ (1772), kao i pisanjem autobiografskih „Sanjarija“ i „Dijaloga“.
Zanimljiv je jedan njegov neobičan akt što ga je izvršio za vrijeme svog podužeg boravka u Parizu. Napravio je jedan korektno načinjeni prepis svog „Dijaloga“ i pokušao da ga tajno (konspirativno) postavi na oltar Bogorodične crkve. Tako je, zapravo, želio da ovo svoje poslednje djelo sačuva u „neokrnjenom“ obliku za buduće generacije. Tada se ponovo kod njega javlja strah, koji ga uostalom nikada nije ni napuštao, ali je bilo perioda kada bi dostizao zabrinjavajuće patološke razmjere. Ipak, bilo je perioda kada je Ruso provodio vrijeme u šetnjama po Jelisejskim poljima, pisao romanse i pokatkad svraćao u omiljenu kafanu „Režans“ u kojoj bi popio kafu i odigrao sa provjerenim ljudima po nekoliko partija šaha. Krajem 1777. godine se opet kod Rusoa javlja stara i nepopravljiva želja da putuje i mijenja mjesto boravka.
(NASTAVIĆE SE)