-Preveo sa ruskog: VOJIN PERUNIČIĆ

Neuspjesi su stalno vrebali Petra i na kopnu i na moru. Ogromni napori i žrtve, koji su uloženi u to, da bi izgradili novi, kraći i udobniji put između Moskve i Peterburga, pokazali su se uzaludnim. Projekat je bio skrajnut, novgorodske šume i močvare su pobijedile Petra Velikog. Pokušavajući da iskoristi razgranatu vodenu mrežu sjevera i evropskog centra države, car je i u ovom slučaju razradio ambiciozan plan gradnje, ali, od šest planiranih kanala, za vrijeme careva života, uspjeli su da završe samo jedan. To je bio Cnjinski kanal, koji je služio za snabdijevanje Peterburga prehrambenim proizvodima i drugom robom iz centralne Rusije.

Još skromnije izgledaju rezultati kad je u pitanju razvoj sela i života u njemu. I zaista, car reformator je i tu ostavio svoj trag, brinući se o povećanju proizvodnje lana, konoplje, duvana, sadnica za voće i ljekovitog bilja, o uzgoju konja i ovaca, ali selo iscrpljeno ratovima i prekomjernim oporezivanjem seljaka nije moglo da uzme ne samo zamah, nego nije moglo da se pomjeri ni korak naprijed. Kao utjehu za sve, car je poklonio seljacima dva alata, koji su dosta olakšali njihov posao u budućnosti. Upravo je reformator dovezao iz inostranstva i stavio u ruke ruskom zemljoradniku kosu i grabulje, umjesto tradicionalnog srpa.

Ne može se jednostrano procjenjivati Petrov uspjeh u oblasti obrazovanja. U nekim oblastima, reklo bi se, da je napravio nemoguće. Ovdje se misli, naravno, na vojnu obučenost i vojnu nauku. Počevši od dovođenja plaćenika i inostranih vojnih specijalista još u dvadesetim godinama XVIII vijeka, Rusija se, stvorivši svoj sopstveni oficirski kadar, u potpunosti odrekla pomoći stranaca. Stvoren je bio cijeli sistem priprema za vojne specijaliste, otvorene su specijalizovane školske ustanove, data su sva neophodna uputstva, obezbijeđeni su udžbenici i priručnici za vojnike i mornare.

Pred kraj Petrove vladavine Rusija je raspolagala kopnenom armijom od 130 hiljada vojnika (pješadija, konjica i artiljerija) i plus 70 hiljada vojnika i oficira bilo je u garnizonima, ne uzimajući u obzir miliciju i neregularne jedinice. I sa svom tom silom su komandovali Rusi, a ne inostrane starješine.

Pri kraju Petrovog života ruska flota je postala najmoćnija na Baltiku: imala je 32 linijska (ratna) broda, svaki od njih je imao 50 do 96 topova, imala je 16 fregata i mnogo drugih manjih brodova. I ovdje su se otarasili plaćenika, a ruski mornari su već imali niz pobjeda na raznim ratištima. Kad je u pitanju mornarica, Petar je počeo od nule i podigao rusku flotu na najviši nivo. I plemići i ostali građani na početnom stepenu obrazovanja su dobijali, u najboljem slučaju, najelementarnije znanje iz matematike i jezika. Učenje je trajalo do petnaeste godine života, poslije čega su obavezno počinjali da rade. Po Petrovoj naredbi iz 1723. godine, zadržavanje učenika u školi, čak i ako požele da nastave školovanje, bilo je zabranjeno „ da se ne bi krili od raspoređivanja na rad, pod izgovorom da se školuju“.

Glavni neuspjeh reformatora je vezan za finansije. Da podsjetimo da je baš zbog tog rešavanja najkritičnijeg problema i počela državna reforma u svemu.

Na ovom pitanju se moramo zadržati detaljnije, jer Petrov postulat „Zahtijevaj i traži nemoguće, da bi dobio najviše iz mogućeg“, nažalost, zadugo se ustalio u ruskoj ekonomskoj misli, a za vrijeme Staljina, može se reći, da je određivao svu ekonomsku politiku zemlje.

Upravo za vrijeme Petrove vladavine u Rusiji se pojavljuje neobična profesija i istovremeno javlja potreba za novim službenikom „finansijskim čarobnjakom“, tj. čovjekom, koji je sposoban da smisli neki novi način za punjenje državne kase. A posebno je karakteristično da se ovo odnosilo isključivo na oblast oporezivanja. Petar je razmatrao svaki sličan projekat, čak i ako je bio besmislen i nagrađivao je sve autore bez izuzetka, argumentujući to time da su oni njemu „dobro željeli“. Ti autori, čiji su projekti, po Petrovom mišljenju, zasluživali pažnju, dobijali su pored nagrade i mogućnost da otvore birokratsku kancelariju za sakupljanje poreza za državnu kasu.


(NASTAVIĆE SE)

---