-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Nesporno je da su barjaci i oni koji su ih nosili – barjaktari, bili u sastavu svih četa narodne i regularne vojske od 1804. do 1815. godine, ali o tome, nažalost, znamo malo i sporadično. Stih „Barjak nosi vojsci kalauzi“ svjedoči o tome da su barjaktari, uz vojnog starješinu, predvodili vojnu jedinicu, ne samo pri jurišu već i u pokretu, kada se odlazilo na front ili u šanac, ili stupalo u bitku.

Barjaktara je bilo i u turskoj i u srpskoj vojsci. Koliki su značaj ovom vojničkom zvanju pridavali i jedni i drugi uvjerava nas činjenica da je ova riječ postala dio imena ili prezimena i kod jednih i kod drugih. Najistaknutiji primjer kod nas je vojvoda i glavnokomandujući fronta Ilija Barjaktarević, kojeg su još tokom Ustanka neki učesnici nazivali „vojvoda Ilija Barjaktar“. Jovan, sarajevski dobrovoljac, bećar, odabran je je za barjaktara u šancu na Ponikvama, te mu je ovo zvanje „od časti ostalo“ i on je poznat kao Jovan Barjaktar. Kod Turaka se u ovo ratno doba ističe veliki vezir Mustafa-paša Barjaktar. A bilo je i običnih, nižih, vojnih starješina koji su svom imenu pridodali ovo zvanje. Jedan od njih, Juruk Barjaktar, predvodio je odred od nekoliko stotina Turaka u jednoj od bitaka oko Gurgusovca.

Savremenici nijesu ostavili nijedan opis turskog vojničkog barjaka, iako znamo da su mnogi pali u njihove ruke, te stoga o turskim barjacima i barjaktarima malo znamo. Navodimo nekoliko od zaborava sačuvanih karakterističnih primjera. U pjesmi „Boj na Čokešini“ pominje se Asan Barjaktar: „Asan pade, barjak mu ostade“ i, naravno, postao je plijen ustanika. Narodni pjevač pominje još Osman Barjaktara u pjesmi „Luka Lazarević i Pejzo“. Kada su se ustanici spremali 1805. godine da napadnu Užice, Sarajlije su obećale bosanskom veziru da će Užičanima poslati u pomoć 500 vojnika s deset barjaktara.

Sa znatno brojnijom vojskom Bošnjaci su napali ustanike na Čučugama, oko 5.800, kako bilježi prota Mateja. Drugog dana borbe ustanici su se povukli na jedno brdo i u tamošnjem vinogradu hitro podigli šanac od prošća. „Turci naglo udare tako da su barjaktari do prošća barjake donosili, i nad šanac nadnosili, no tu su svi ginuli i barjake pred šanac ostavljali“. Prota dalje bilježi da je izginulo ne samo mnogo barjaktara već i drugih turskih vojnika, a i Srba je bilo mnogo ranjenih u šancu (april 1806).

Pomenutog Juruk Barjaktara, turskog junaka, koji je nemilosrdno sjekao srpske glave, izazvao je na dvoboj srpski junak Hajduk Veljko, kad su se srpska i turska vojska našle kod Velikog Izvora: „Am bre, trto, na mejdan ubojni!/Smrznuo se Juruk-barjaktare,/Od Veljkova i pašina straha/Zlo mi izać, a gore ne poć“...

Turski junak odustao je od megdana voždovom posinku.

Opisujući sraženija s vidinskim Mula-pašom, ponajviše oko Malajnice i Štubika, malo poznati memoarista Miša Stoićević kazuje da je, kao običan vojnik, bio potčinjen bimbaši Milovanu iz sela Radošina. Njegov bimbaša je u jednom šturmiranju, kako se izrazio, naletio na turskog barjaktara i „barjak mu živomu iz ruke oteo“ i s njim vratio kao trofejom u srpski logor. U ovom hrabrom poduhvatu ranjen je iz puške, pa je s otetim barjakom odnijet kući na liječenje. Od zadobijene rane je preminuo, a u znak počasti, na sahrani, osvojeni „barjak mu je na grob pobijen“. Bimbaša i vojvoda Kruševačke nahije Čolak Anta Simonović, opisujući turski poraz na Varvarinu (1810), veli da se neprijatelj pred rusko-srpskom vojskom morao povući, ali je u „održano mjesto sraženija sojuzna vojska zadobila 13 barjaka“. U jednoj od više bitaka za Loznicu (1810), u kojoj je učestvovao Srpski kozački puk Nikića, Turci su uspjeli, prema kazivanju Pece Kovačevića iz Klubaca, da „jedan barjak otmu pošto su barjaktara ubili“. Tokom ove krvave bitke, a prije nego što je Cincar Janko imao dvoboj s jednim tuzlanskim turskim delijom, Karađorđe je uspio u jednom jurišu da ubije turskog barjaktara.


(NASTAVIĆE SE)

---