-Piše: Budo Simonović

„Uz traganja za relevantnom građom – piše Ivo Matović u knjizi o Arsu Jovanoviću – pre svega u Vojno-istorijskom institutu u Beogradu, a onda u dokumentima iz arhiva od Moskve do Vašingtona i od Rima do Londona, čitao sam izvore i sretao ljude koji su mi nudili, ili bar nagoveštavali pomoć u rasvetljavanju `slučaja` te značajne ličnosti.

Tako sam došao do 29 verzija njegovog životnog kraja, pa shvativši da nijedna nije utemeljena na činjenicama kojima se – bez potvrde u dokumentu – može bezrezervno verovati, stekao sam nedosmislen utisak: da je, nesporno po nalogu Josipa Broza Tita, likvidiran u organizaciji čoveka od njegovog najvećeg poverenja (odnosi se na Jefta Šašića, prim. B.S). To nije, uostalom, bila ni prva ni poslednja žrtva njegove žudnje za samovlašćem, a u političkim likvidacijama stvarnih ili izmišljenih protivnika smo se, hvala Bogu, odavno izveštili na ovim prostorima, u čemu su ruski i jugoslovenski komunisti mogli barjak nositi, vešto se koristeći iskustvima `Orhane` i Specijalne policije, `Čeke` i `Ozne`...“

Budućim istoričarima i istraživačima, tako, ostaje zadatak da nastave na temeljima onoga do čega je došao Ivo Matović, da prije svega otkriju gdje počivaju zemni ostaci generala Arsa Jovanovića, a potom će vjerovatno ostati lakši dio posla: da se stvarno utvrdi kako je i gdje likvidiran – da li je tačna „zvanična“ verzija da je ubijen na granici pri pokušaju ilegalnog prelaska i bjekstva u Rumuniju, ili neka od sijaset nezvaničnih tvrdnji da je on likvidiran negdje u Beogradu i na granicu prema Ruminiji mu odnesen samo leš – ili je, pak, sve bilo namještaljka u kojoj je on bio glavna i jedina meta.

U vrijeme žestokog sukoba Sovjetskog Saveza i zemalja koje su mu se 1948. godine priklonile u „ratu“ sa Jugoslavijom i njenim državnim i partijskim rukovodstvom, odnosno u vrijeme objavljivanja Rezolucije Informbiroa i odgovora Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije na tu „presudu“ neposlušnim „revizionistima“ iz Beograda, u Sovjetskom Savezu su se, prema podacima do kojih je došao pukovnik Ivo Matović, na školovanju zatekla 1.424 oficira Juslovenske armije. Bio je to dio vojne pomoći i bratske saradnje, programa koji je zaživio još dok je trajao Drugi svjetski rat.

Od tih 1.424 oficira, među kojima je bila i velika grupa najistaknutijih ratnih komandanata, koji su se školovali u čuvenoj akademiji „Vorošilov“, u domovinu se, po izbijanju Rezolucije Informbiroa, vratilo njih 1.082, dok je čak 342 odlučilo da ostanu u krilu „majčice Rusije“.

Po Matovićevim podacima, ranije se, već od aprila 1945. pa do kraja 1947. godine, u vojnim akademijama u Sovjetskom Savezu školovalo čak 5.135 pitomaca iz Jugoslavije. Po objavljivanju Rezolucije Informbiroa, kako veli Ivo Matović, u narednih pet-šest godina, „možda i trećini“ tih „ruskih đaka“ prilijepljena je etiketa „informbirovac“. To su, naravno, pratile odgovarajuće zakonske i disciplinske konsekvence, a gotovo svi odreda su važili za „nedovoljno pouzdane“ i, uprkos tome što su, u najvećem broju, vrlo odgovorno i patriotski predano obavljali vojne dužnosti, čin potpukovnika, tek gdjekoji pukovnik, bili su plafon u njihovom napredovanju i po nekim podacima od toliko hiljada „ruskih đaka“ tek trojica su dogurala do čina generala.

Gore od ostalih su, naglašava Ivo Matović, prošli samo oni koji su 1948, pod pritiskom ili po svom izboru i volji, ostali u vojnoj službi u Sovjetskom Savezu, jer su poslije smrti Josifa Visarionoviča Staljina, 5. marta 1953, a naročito poslije pomirenja SSSR i Jugoslavije, odnosno potpisivanja mirovne deklaracije (u Beogradu u junu 1955, a u Moskvi godinu dana kasnije), ispali najveći gubitnici.

Putovanja

U svojstvu predstavnika vojne štampe, sem ostalog, Ivo Matović je, u pratnji predsjednika Jugoslavije Josipa Broza Tita, prošpartao četiri kontinenta – Evropu, Aziju, Afriku i Sjevernu i Srednju Ameriku, bio šest mjeseci u misiji mira Ujedinjenih nacija na Sinaju, u Gazi uređivao list UNEF-a, bio u kraćim službenim posjetama Adis Abebi, Kairu, Libanu i Jerusalimu, odakle je, kako je često isticao, ponio trajne i divne utiske, „svjestan da je mir nedjeljiv, a moć ljudske solidarnosti beskrajna“.

---