-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Njegovu otvoreno homoseksualnu perspektivu zastupali su i Roza fon Praunhajm (r. Holger Mišvicki 1942), Lotar Lambert (r. 1944) i Frank Riploh (1949–2002), koji su tokom osamdesetih činili osnovu takozvanog „berlinskog podzemlja”. Njihovi su filmovi mahom bili polemični i buntovni, posebno oni koje potpisuje Roza fon Praunhajm, i nerijetko su snimani u formi skarednih komedija. Članovi berlinskog podzemlja snimali su filmove 16-milimetarskom kamerom s izuzetno niskim budžetima. Ista osoba je često ujedno bila scenarista, reditelj, snimatelj, montažer i glavni glumac.

ŽAN MARI STROB I MARKSISTIČKA ESTETIKA

Na kraju ove analize moramo da pomenemo i čovjeka koji je nadahnuo i izvršio veliki uticaj na pokret Das neue Kino – novi film, iako njegove estetske preokupacije nisu imale neposredne veze sa samim pokretom.To je bio Žan Mari Strob (Štraub), rođen 1933. u Francuskoj, koji je živio u Njemačkoj od 1958. godine. Strob je bio zaštitnik minimalističkog filma – filma koji podrazumijeva minimalnu zavisnost od tehničkih uslovnosti medija kao narativnog oblika. To je posebno značilo stalno korišćenje uživo snimljenog zvuka, prirodnog svjetla, nenarativnih pristupa kadriranju i montaži i, razumije se, neprofesionalne (naturščike) glumce. Strob je tokom pedesetih godina XX vijeka radio kao asistent Robera Bresona i ostao je pod trajnim uticajem strogosti Bresonovog pristupa, posebno onog koji je primijenio u filmu „Dame iz Bulonjske šume” (1945).

Sa filozofske tačke gledišta, Strob je smatrao da je film materijalna a ne narativna forma. Dok narativne forme pričaju priče koje podstiču identifikaciju gledalaca sa izmišljenim likovima, materijalne forme stvaraju za svoje gledaoce iskonska, a ne izvedena ili posredna iskustva. To je kao razlika između slušanja priče o ludaku ili „divljem djetetu” i poziva na učešće u eksperimentu perceptualne dezorijentacije ili izdvojenosti koje su svojstvene stanju ludila ili divljaštva.

Sledeći svoju viziju materijalističke kinematografije, Strob je snimio (zajedno sa svojom suprugom Danijelom Ije (1936–2006) niz nevjerovatnih filmova čije se ustrojstvo svjetla, prostora i zvuka približava matematičkoj preciznosti muzičke kompozicije. Kao i muzičke kompozicije, filmovi para Strob/Ije podjednako se bave „onim” što se događa gledaocu dok posmatra filmove, koliko i „onim” što predstavlja vidljivi sadržaj tih djela. Svojom suzdržanošću ovi filmovi stvaraju vakuum koji gledalac mora da popuni osnovnim iskustvom sopstvenog života, što ga primorava na samoispitivanje umjesto da ga gura ka posredovanom poistovjećivanju sa izmišljenim likovima i zapletima. Uprkos tome što par Strob/Ije nedvosmisleno pripada eksperimentalnoj avangardi, ovakvo teorijsko polazište ih povezuje s mladim stvaraocima pokreta Das neue Kino. Strob/Ije i njihovi sljedbenici prisvajaju marksističko polazište da je percepcija podjednako ideološka i psihološka pojava, ili bar da je percepcija ideološki i kulturno uslovljena. Film je medij komunikacija čija osnovna označavajuća jedinica (kadar) predstavlja posebnu jedinicu percepcije: svaki kadar i svaka pojedina sličica u tom kadru nude jedinstveni perceptivni pogled na neki događaj i predmet. Međutim, konvencionalni narativni film zapadnih kapitalističkih zemalja prisvojio je ove perceptualne dimenzije da bi stvorio fikcije o životu, a mi, kao gledaoci, ideološki smo obrađeni da očekujemo i prihvatamo te fikcije.

Marksisti smatraju da su fikcija ili naracija buržoaski oblici namijenjeni širenju iluzija o pravoj prirodi naših društava i naših života u tim društvima, koje bi trebalo da skrenu našu pažnju sa eksploatacije, nasilja i tlačenja koji su neminovni nusproizvodi našeg ekonomskog sistema. Marksisti ističu da je naš film, kao i najveći dio ostalih umjetničkih djela, oduvijek bio narativni medij čija je namjena da stvori iluzionistički spektakl koji služi ideologiji vladajuće klase.

(Nastaviće se)

---