-PIŠE: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Novi soj radikalnih filmskih umjetnika pokušava da sprovede dekonstrukciju buržoaske perceptivne ideologije kroz dekonstrukciju konvencionalnog filmskog jezika – jezika koji je od svoje pojave i kroz cijelu svoju istoriju, s bitnim izuzetkom razdoblja sovjetskog realističkog nijemog filma, italijanskog neorealizma i francuskog novog talasa, bio buržoaski medij za proizvodnju narativnih zadovoljstava. Drugim riječima, potčinjavanje filma narativnim kodovima slike bitno je ograničilo njegove mogućnosti izražavanja nove kulturne stvarnosti. Ogroman opseg ideja, osjećanja i iskustava koje je film u stanju da prenese jedva da je načet u stogodšnjoj istoriji filma kao pripovijednog sredstva. Radikalni filmski umjetnici, kao par Strob/Ije ili predvodnici pokreta Das neue Kino, pokušali su da iskoriste taj potencijal kao niko prije njih i taj napor – najvećim dijelom uspješan – učinio je njihove filmove neobičnim, tajanstvenim i drugačijim. Oni su ripajući krenuli ka novom kinematografskom jeziku kojim bi izrazili ono što se prije nije moglo izraziti, a taj proces zahtijeva od gledalaca da osjete, vide i promisle stvari koje su nekad bile nespojive sa iskustvom gledanja filmova. Nažalost, isti taj proces može da naljuti gledalište koje traži da se zabavi iluzijom umjesto da prihvati borbu za sticanje novih kodova gledanja i iskustva. Upravo se taj proces gubljenja gledališta dogodio u Njemačkoj tokom razdoblja pokreta Das neue Kino, isto kao i u Francuskoj u vrijeme novog talasa.

Uz nekoliko izuzetaka, kao što je Fasbinderov film „Piljar” i Vendersov „U toku vremena”, filmovi članova pokreta nisu imali uspjeha kod njemačkih gledalaca, koji su ih smatrali nejasnim, depresivnim i pretjerano intelektualnim. Najbolja tržišta bila su u Francuskoj, Velikoj Britaniji i Sjedinjenim Državama, gdje su reditelji iz pokreta Das neue Kino odnosili nagrade na festivalima i postajali pomodne kultne ličnosti u krugovima inteligencije. Ironično zvuči da kinematografija koja je željela da stvori novo viđenje svijeta nije mogla sebi da obezbijedi široku publiku, dok je istovremeno iluzionistički spektakl koji su oni željeli da zamijene, uživao masovnu podršku. U samoj Zapadnoj Njemačkoj najveću zaradu na blagajnama bioskopa tokom sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog vijeka ostvarile su američke superprodukcije kao „Kum 2” (Fransis Ford Kopola, 1974), „Ajkula” (Stiven Spilberg, 1975), „Gvozdeni krst” (Sem Pekinpo, 1977; snimljen u Njemačkoj), „Povratak Džedaja” (Ričard Markvand, 1983), „Istjerivači duhova” (Ivan Rajtman, 1984), „Moja Afrika” (Sidni Polak, 1985) i „Indijana Džons” i „Poslednji krstaški pohod” (Stiven Spilberg, 1989). Očigledno je da je distribucija bila najveći problem za stvaraoce iz redova pokreta Das neue Kino.

Dok je Komitet za subvencije kinematografiji širokogrudo pomagao nezavisne produkcije svih vrsta, djela novog njemačkog filma su postajala odveć složena i isuviše brojna za raspoloživi broj mjesta na kojima bi mogla da budu i prikazana. Tokom sedamdesetih godina XX vijeka neki reditelji iz redova Das neue Kino počeli su da snimaju filmove za velike produkcione kuće kako bi sebi obezbijedili široku distribuciju. Fasbinder je za Bavarija film snimio film „Beznađe” (1978), koprodukcioni projekat s budžetom od dva i po miliona dolara. Hercogov film „Nosferatu, fantom noći” (1979) imao je podršku Fox-a, a Vendersov „Hemet” (1982) konačno je snimljen za nekoliko miliona dolara poslije četiri godine počinjanja i prekidanja rada. Tokom osamdesetih godina budžeti od po tri ili više miliona dolara nisu bili neuobičajeni za snimanje kostimiranih filmova, kao što su bili Hercogov „Fickaraldo” (1982) ili Šlendorfov film „Jedna Svanova ljubav” (1984). Gajsenderferov film „Čarobni brijeg” (1982) koštao je deset miliona dolara a koprodukcije s televizijskom mrežom ZDF, kao i s drugim zemljama, postale su uobičajene. Kao i novi talas, i novi njemački film je konačno bio žrtva sopstvenog estetskog uspjeha – toliko je mladih talentovanih ljudi u tako kratkom razdoblju imalo priliku da režira da je tržište postalo zasićeno a pokret se kao takav raspao.


(Nastaviće se)

---