-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

Omladinskim radom u poslijeratnom razvoju Jugoslavije, podignuti su brojni privredni, infrastrukturni i drugi važni objekti. Učešće mladih oba pola u izgradnji države imalo je, osim tog graditeljskog, i još mnogo pozitivnih strana, počev od formiranja ispravnog odnosa prema radu, pa do razvijanja drugarstva, sloge i ljubavi između brigadista. Omladinske radne akcije bile su i mjesta gdje se „kovalo bratstvo i jedinstvo”, izgrađivala „patriotska svijest”, ali i „škole samoupravljanja”. Kao i na svim velikim događajima, i na ovim mjestima bilo je i stvari koje se nijesu baš odvijale onako kako se to željelo – uslovi za rad uvijek nijesu bili dobri, oskudijevalo se čak i u hrani, a bilo je i dezertiranja i svađa. Kako je sve to izgledalo i kako su funkcionisale omladinske radne akcije i život na njima, na najbolji način približio nam je, stručno i sveobuhvatno, dr Slobodan Selinić svojim tekstom „Savezne omladinske radne akcije u Jugoslaviji 1946–1963”, koji čini naš feljton.

Dr Slobodan Selinić zauzima istaknuto mjesto u srednjoj generaciji srpskih istoričara, a njegov naučni rad posvećen je proučavanju društvene istorije, spoljne politike i diplomatije socijalističke Jugoslavije. Napisao je monografije „Beograd 1960–1970, snabdevanje i ishrana” (2005), „Jugoslovensko-čehoslovački odnosi 1945–1955” (2010), „Jugoslavija i svet 1945–1950: hronologija” (2010, koautor), „Srbija i jezički sukob u Jugoslaviji 1967” (2017) i „Književna diplomatija” (2019). Bio je urednik zbornika radova „Spoljna politika Jugoslavije 1950–1961” (2008) i „Jugoslovenska diplomatija 1945–1961” (2012). Urednik je časopisa „Tokovi istorije”. Zaposlen je kao viši naučni saradnik u Institutu za noviju istoriju Srbije u Beogradu.

Da bi obnovila zemlju opustošenu u ratu i izgradila privredu, infrastrukturu, naučne, sportske, kulturne, zabavne objekte, jugoslovenska vlast je poslije Drugog svjetskog rata koristila i fizički rad omladine. Tako su radom miliona mladih ljudi u Jugoslaviji nicali putevi, autoputevi, pruge, fabrike, gradovi, studentski gradovi, itd.

Procjenjuje se da je omladina Jugoslavije tokom Petogodišnjeg plana radila na 70 značajnih objekata, da je svojoj državi darovala 60 miliona radnih dana sa ili bez predznaka „dobrovoljni” i da je u periodu 1946–1952. na ovim akcijama Jugoslaviju izgrađivalo više od milion mladih ljudi. Ovi brojevi znače da je na velikim saveznim akcijama zemlju izgrađivao broj omladinaca koji odgovara veličini od dva i po tadašnja Beograda. U ovom periodu ističe se nekoliko velikih saveznih akcija. Izgradnja pruge Brčko – Banovići 1946. godine predstavlja prvu veliku akciju omladine Jugoslavije, mada treba reći da je akcija, manjeg obima, bilo i ranije (sječa drva na Rudniku i Crnom vrhu, berba kukuruza u Sremu, sjetva u Vojvodini). Prugu Brčko – Banovići (1. maj – 7. novembar 1946) u dužini od oko 90 km gradilo je oko 60.000 omladinaca. Ona je povezala bogati ugljeni bazen sa industrijskim centrima. Slijedila je pruga Šamac – Sarajevo (od 1. aprila do 15. novembra 1947). Prugu je gradilo ukupno 920 brigada sa oko 217.200 omladinaca. Domaćih brigada bilo je 886 sa nešto preko 211.000, a ostale su bile iz inostranstva. Na ovom objektu izgrađeni su 243 km željezničke pruge, 60 km staničnih kolosjeka, 9 puteva, 17 većih mostova, 804 betonska propusta, itd. Jedna od odlika rada na ovoj akciji bilo je i učešće ratnih zarobljenika. Njih je početkom septembra bilo 7.000 i bili su smješteni u devet logora. Izgleda da ih je na početku građenja pruge bilo i više, jer se za april pominje podatak od 11.000 zarobljenika koji su bili pod odsjekom za ratne zarobljenike i bili su takođe smješteni u devet logora. Značaj ove pruge ležao je u želji da se iskoriste nalazišta uglja i gvožđa u dolini Bosne (oko Vareša, Kaknja i Zenice), pomoću čega bi se izgradila teška industrija, a sve u sklopu namjere Petogodišnjeg plana da industrijalizacijom izvuče zemlju iz zaostalosti. Drugo, to je bio dio saobraćajnice koja bi povezala unutrašnjost zemlje sa morem, a želja je bila da se ovom prugom rasterete željeznice u BiH. Izgradnja autoputa „Bratstvo-jedinstvo” od Beograda do Zagreba bila je do tada najveća radna akcija omladine Jugoslavije. Trasiranju se pristupilo 1946, a radovi su počeli u 1947. godini. Od 1. aprila 1948. u akciju se uključila i omladina.


(Nastaviće se)

---