-Piše: DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

Međutim, sigurno je da bi Bergman nastavio da slijedi svoju viziju bez obzira na to kako teški bili uslovi, pogotovo imajući u vidu njegovu izjavu: „Za mene je snimanje filmova prirodna potreba, potreba slična gladi ili žeđi”. Bergman je, takođe, održavao svoju nezavisnost radeći izuzetno ekonomično, koristio je malobrojne glumačke i tehničke ekipe, snimao je u prirodnim dekorima kad god je to bilo moguće.

Gunar Fišer i Sven Nikvist su praktično snimili sve njegove filmove dok je Bergman najčešće pisao svoje scenarije imajući unaprijed u vidu određene glumce iz svoje ekipe. Veoma je važno istaći da Bergman smatra da je pravljenje filmova kolektivni umjetnički čin. On ga je često upoređivao s gradnjom gotskih katedrala, gdje je svaki zanatlija potpuno anonimno posvećivao sve svoje napore uvećanju božje slave; ili kako sam Bergman piše: „Bez obzira na to da li vjerujem ili ne, da li sam hrišćanin ili nisam, ja ću odigrati svoju ulogu u zajedničkom naporu građenja katedrale”.

Švedska filmska industrija je mala, zavisna od državnih subvencija i uglavnom okrenuta domaćem tržištu od 8,6 miliona Ijudi. Bergman je jedini gorostas te kinematografije, iako su u tom istom razdoblju i drugi švedski reditelji proizveli niz pažnje vrijednih filmova. Arne Suksdorf (1917–2001), na primjer, proizveo je niz jedinstvenih kvazidokumentarnih filmova o djeci i životinjama, koji su osvojili brojne međunarodne nagrade. Ostale ključne ličnosti tog doba su Bo Viderberg (1930–1997), Vilgot Šeman (1924–2006), Jan Troel (r. 1931) i Jern Doner (r. 1933). Poslije Bergmana, najpoznatiji švedski reditelj u svijetu vjerovatno je Lase Halstrem (r. 1946), koji je snimio nekoliko uspješnih ekranizacija književnih djela za američke producente, kao što je „Život nema pravila” (The Cider House Rules, 1999).

Ipak, švedski film je i dalje uglavnom okrenut sopstvenom podneblju. Tako je, na primjer, život u malom gradu bio tema filma „Tillsammans” (Lukas Mudison, 2000), dobitnika mnogih pohvala kritike. Riječ je o komediji o mladima koji su tokom sedamdesetih živjeli u kolektivima. Film je prikazan u velikom broju zemalja. Iste godine, Švedska je proizvela 35 filmova, koji su ostvarili 25 odsto zarade na domaćim biletarnicama.

FILM U FINSKOJ

Pored Švedske i druge nordijske zemlje imaju skromne filmske industrije koje uživaju podršku njihovih država. Najproduktivnija od svih u poslijeratnom razdoblju bila je Finska, gdje je podrška filmske fondacije omogućila da nacija od samo pet miliona stanovnika proizvede u prosjeku po dvadeset filmova godišnje. Smatra se da je Jern Doner zaslužan što se tokom šezdesetih godina XX vijeka u Finskoj raširio uticaj Godara, što je dovelo i do pojave kratkovječnog novog talasa u finskoj kinematografiji koja je bila uglavnom zasnovana na književnim djelima.

U međuvremenu, Finci su se okušali u koprodukcijama, na primjer, sa Sjedinjenim Državama na filmu Reni Harlin Born American, 1985, a pojavile su se i dvije značajne ličnosti – braća Mika i Aki Kaurismeki (rođeni 1955. i 1957). Oni samostalno režiraju svoje filmove, ali sarađuju na pisanju scenarija, prikupljanju sredstava i u produkciji filmova. Obojica se bave negativnim uticajem Švedske i Amerike na finsku sredinu, pri čemu je Aki bez sumnje prefinjeniji i veći fatalista. Prvi film koji je režirao bila je ultramoderna verzija „Zločina i kazne” Dostojevskog (1983), za kojim je slijedila „Helsinška trilogija” – „Sjenke u raju” (1986), „Arijel” (1989) i „Djevojka iz fabrike šibica” (1990), u kojoj je dao sliku grada kao hladnog i negostoljubivog mjesta u kome uglavnom žive razbojnici i psihopate.

S druge strane, njegovi filmovi „Hamlet u svijetu biznisa” (1987), „Lenjingradski kauboji idu u Ameriku” (1989) i „Unajmio sam plaćenog ubicu” (1990) nose podjednako snažan pečat haotičnog humora i parodije.


(Nastaviće se)

---