Osim toga, svaki filmski stvaralac se mora „zakleti kao reditelj da će se uzdržati od ličnog ukusa” i dati sledeću izjavu: „Ja više nisam umjetnik... Moj prevashodni cilj je da iz svojih likova i okruženja izvučem istinu. Zaklinjem se da ću u tu svrhu upotrijebiti sva raspoloživa sredstva, čak i po cijenu dobrog ukusa i zadovoljenja bilo kakvih estetskih poriva”. S obzirom na to da se odnose baš na cjelovečernje filmove fikcije, što ne znači da se dokumentarci i kratki metar ne mogu saobraziti odredbama Dogme95, tih pravila bi se prije pojave lake 35-milimetarske i digitalne video-kamere bilo skoro nemoguće pridržavati, mada i danas iziskuju visok stepen discipline.

Njima je iskazana namjera da se film vrati svojim realističkim korijenima uz pomoć minimalističkog modela produkcije, a formalne poteškoće takođe su imale za cilj da se nametne disciplina u produkciji, čime se podstiče inovativnost u okviru pravila.

Premda je u početku shvaćen kao marketinški trik da bi se povećalo interesovanje za domaću industriju, pokret Dogme95 ubrzo je pokazao da ima ozbiljne umjetničke pretenzije. Naime, tri filma snimljena u okviru pokreta dobila su pozitivne ocjene svjetske kritike i ostvarila solidnu zaradu na biletarnicama: Vinterbergova „Proslava” (Festen, 1998), Fon Trirovi „Idioti” (Idioterne, 1998) i Krag-Jakobsenov „Mifune” (Mifunessidste sang, 1999). Proslava, koja se veoma čvrsto pridržavala „Zavjeta čistote”, osvojila je Nagradu žirija u Kanu. Okosnicu filma čini porodično okupljanje koje postaje mračno i ružno kad izađe na vidjelo da je ugledni otac seksualno zlostavljao svoju djecu. U filmu „Idioti” grupa „normalnih” mladih Ijudi oponaša mentalno zaostale da bi se narugala malograđanskim konvencijama u Kopenhagenu.

To je jedini Fon Trirov film snimljen potpuno u skladu s Manifestom Dogme95, mada su svi njegovi radovi – recimo „Riget” (1994), „Kroz talase” (Breaking the Waves, 1996) i „Ples u tami” (Dancerin the Dark, 2000) – u izvjesnoj mjeri saobraženi principima Dogme. Radikalnom dekonstrukcijom holivudskih žanrovskih kodeksa, „Idioti” su danskoj kinematografiji donijeli ugled, ali i izazvali polemiku. Krag-Jakobsenov „Mifune” predstavlja još jedan napad na malograđansko licemjerje. Snimljen u svedenom stilu Dogme, govori o mladiću iz siromašne porodice poljoprivrednika koji pokušava da postane japi tako što tokom cijelog filma laže poput lika pseudosamuraja koga u Kurosavinom djelu „Sedam samuraja” (1954) tumači Toširo Mifune.

Pošto je Kristijan Levring snimio film „The King is Alive” (2000), u kojem putnici autobusa, zaglavljeni u pustinji Namib, pripremaju postavku „Kralja Lira” da bi lakše prihvatili izolaciju, svi prvobitni potpisnici Manifesta napravili su makar po jedan Dogma film, a pokret je počeo da vrši uticaj i u drugim zemljama.

Uvjerenja Dogme, kojima se potvrđuje da su se autori pridržavali svih deset pravila navedenih u „Zavjetu čistote”, izdata su filmovima snimljenim u Francuskoj, Južnoj Koreji, Argentini, Švedskoj, Švajcarskoj, Norveškoj, Belgiji, Španiji i Sjedinjenim Državama. Osim toga, spontanost i neposrednost stila Dogme uticala je i na razne proslavljene reditelje, kao što su Vim Venders („Buena Vista Social Club”, 1999) i Anjes Varda („Les glaneurs et la glaneuse”, 2000), koji danas snimaju digitalni video a zatim ga prenose na film. Neki od autora mejnstrim filmova koji su se poslužili Dogme stilom digitalnog videa su Majk Figis („Time code”, 2000), Džoel Šumaher („Zemlja tigrova”, 2000), Dženifer Džejson Li i Aian Kaming (2001) i Ričard Linklejter („Waking Life”, 2001). Kod kuće, pripadnici pokreta su proizveli nekoliko solidnih komercijalnih hitova, na primjer, „Italijanski za početnike” (Italiensk for begyndere, 2001), Lone Šerfig, koji su revitalizovali dansku filmsku industriju. Za preokret je zaslužna i danska vlada, koja je 1997. objedinila četiri glavne kinematografske ustanove – Danski institut za film (igrani filmovi), Nacionalni filmski odbor Danske (kratki metar i dokumentarci), Dansku filmsku radionicu (eksperimentalni film i video) i Dansku kinoteku (nacionalni filmski arhiv).

Piše:

DR RADOSLAV T. STANIŠIĆ

(Nastaviće se)

---