Kotor je oduvijek bio prebogat pravoslavnim ikonama koje su i danas veoma značajan vid duhovnosti za vjernike, a predstavljaju istinsko duhovno i kulturno bogatstvo ovog grada, ocijenio je namjesnik Mitropolije crnogorsko-primorske Srpske pravoslavne crkve (SPC) za Boku kotorsku protojerej-stavrofor Momčilo Krivokapić. Prota Krivokapić je kazao da se pravoslavne ikone mogu naći i u katoličkim hramovima, pojasnivši da se razlike izeđu pravoslavnog i katoličkog slikarstva pokazuju tek u 18. i 19. vijeku.
- Ranije je ikonopisanje praktično bilo isto. Živopis u katedrali Svetoga Tripuna iz 1331. iz vremena je kralja Milutina. Freskopisci su grčki slikari (pictures graeci). Tada se nije moglo reći da je to samo pravoslavno, već opštehrišćansko slikarstvo. Iz tog nasljeđa ušli smo u venecijanski period koji je mnogo toga pravoslavnoga uništio. Međutim, pravoslavlje je žilavo i upravo su elemenati njegovog opstanka ikonopoštovanje i ikoniopisne škole. Ikona je živjela, freske su živjele, a taj oblik naše duhovnosti je posebno značajan u vremenima kada je trebalo razlučiti što jeste, a što nije pravoslavlje. Na ovom našem sudaru svjetova brojne su i ikone koje su donosili pomorci iz čitavog svijeta, kazao je Krivokapić u okviru predavanja na temu „Ikone kotorskih riznica i crkava“ koje je 1. aprila održano u riznici hrama Svetog Nikole u Kotoru, a u organizaciji Srpske pravoslavne crkvene opštine (SPCO) Kotor. Budući da se u samim crkvama nalazi puno toga o čemu se ne zna dovoljno, cilj ovog i budućih predavanja je da se sve to predstavi.
- Kotorske porodice su odreda poklanjale ikone. U riznici su pored brojnih eksponata i stare ikone koje se same obnavljaju, vraća im se boja i to je uočljivo ako se pogledaju nakon određenog vremena. Kada jednom otvorimo riznicu pisaće: „Ništa ne možete da dirate, ali možete da cjelivate”. U riznici su ravopravno ikone iz 15. vijeka kao i ikona koja praktično i nije riznička, ali je ovdje da bismo pokazali da ovdje ne čuvamo spomenike kulture, već da mi ovdje čuvamo svetinje - naveo je Krivokapić predstavivši, između ostalog, monumentalni veliki krst iz 1708. godine (crkva Svetog Luke) koji je radio Dimitrije Daskal, osnivač Bokokotorske slikarske škole.
-U crkvi su i starije ikone Svete Trojice, kao i alegorijska predstava iz „Pjesme nad pjesmama“ iz 1689. godine. Na ikonostasu je ikona Svetog Luke koji piše Jevanđelje i ikonopiše ikonu Bogorodice, zatim ikona Hrista i Bogorodice na ikonostatsu (16. vijek). Tu su i radovi Hristofora sina Dimitrija Daskala iz čije kuće je 11 velikih živopisaca. Tu je dakle već izobilje onoga što je put ikone kroz vjekove, od freske iz 12. vijeka, otkrivene 1971. Godine. Bilo je to nevjerovatno otkriće za nauku i radost za sve nas zbog traga o tome u kom je duhu oslikana crkva u vrijeme gradnje 1195. godine, naglasio je kotorski paroh.
Precizirao je da se prekrasan ikonostas italo-kritske škole, sa jedinstvenim Carskim dverima, kao i rijetka scena Živonosni istočnik - Bogorodica izvor života, nalazi u kapeli Svetog Spiridona, Grobljanksoj crkvi Pokrova Majke Božje. Na vrhu ikonostasa grobljankse crkve Pokrov Majke Božje, koja se gradi 1856, je raspeće iz 15. vijeka, a koje se sada nalazi u riznici. Tu su i Levantinske ikone sa kraja 18. vijeka, čudesna ruska ikona Pokrova Bogorodice.
- Iz ove crkve austrijski vojnici su 1914. pokušali da pokradu zlato koje je zato premješteno, kazao je Krivokapić, najavivši izložbu vrijednih poklona od zlata i srebra koji se čuvaju u riznici i podsjetivši na vrhunske zanatske radove kotorskih majstora čijih je srebrarskih radnji od Gurdića do Šuranja bilo najmanje 20. U zatvorskoj kapeli Svetog Jovana Bogoslova oko zemljotresa neke su ikone odnijete na konzervaciju, ali nikada nisu vraćene, kao što je ikona Hrista i Bogorodice. Svi tragovi i katolički i pravoslavni su nestali iz kapele, kazao je kotorski paroh.
- Ikone su odsjaj nebeske slave i one nikada nisu samo predmet, niti samo predmet obožavanja. Ikona je spoj imeđu neba i zemlje. Kada se molimo pred ikonom obraćamo se direktno Tvorcu svome. One su neobično važne pravoslavnoj teologiji i životu, poručio je Krivokapić.
B.M.


Bogatstvo riznice kotorske crkve
Nakon predavanja paroh Momčilo Krivokapić prisutnima je predstavio i brojne druge eksponate koji su trenutno izloženi u riznici, među kojim je i portret prote Gavrila Rucovića, portreti episkopa bokokotorskih Gerasima Petranovića, Dositeja Jovića, Kirila Mitrovića, Jova Bućina (gradio crkvu Svetog Nikole), jeromonaha Makarija Radonjića, Ivane Martinović (dala novac za osnivanje Prve srpske fondacione škole 1838), potpis austrijskog cara Franje Josifa na ćirilici, razglednica sa potpisima Srba Dubrovčana katolika, uniforma i sablja crnogorskog đenerala Luke Gojnića, Zakonik crnogorskog knjaza Danila prvog ….