- Piše: Boško Vukićević

Nema sumnje da je korupcionaška afera koju je pokrenuo bivši režimski tajkun Duško Knežević bez presedana u višedecenijskom trajanju crnogorske kleptokratije. Još uvijek je komplikovano predvidjeti na koji način će kulminirati politička kriza koja je izazvana ovom aferom, jer nije završeno iznošenje kompromitujućih materijala za režimsku vrhušku. Ono što aferu čini jedinstvenom i najozbiljnijom u istoriji Đukanovićeve diktature jeste činjenica, koju i dalje previđaju mnogi analitičari, da nepobitne dokazne materijale koji inkriminišu šefa režima i vladajuću partiju iznosi insajder, tj. neko ko je bio sastavni dio kleptokratije. Dakle, mnoge stvari koje su bile tema neformalnih razgovora građanstva, a koje se dotiču umiješanosti vladajućih kadrova u teški kriminal, sada su potkrijepljene dokumentima i video zapisima koje prezentuje čovjek koji je bio ključni saradnik i finansijer vlasti.

Tokom trajanja afere „Koverta“ ukazuju se idealne prilike i za „ogoljavanje“ crnogorskih institucija, naročito onih pravosudnih, tj. za razotkrivanje njihove navodne nezavisnosti i profesionalnog djelovanja. Prvobitno skandalozno ćutanje tužilaštva nakon izbijanja afere, naknadno odbijanje sprovođenja mjera pritvora za Stijepovića, ali prije svega izostanak saslušanja šefa režima i pored nepobitnih dokaza o njegovoj umiješanosti u nezakonitim poslovima, govore u prilog davnašnjoj tezi da su te institucije sastavni dio režima. Stiče se utisak da pravosudne institucije više i ne ulažu pretjerane napore kako bi se javnosti prezentovale kao nezavisne, makar u formalnom smislu, već jedinu svrhu sopstvenog postojanja vide u pružanju pomoći moralno i zakonski posrnuloj vladajućoj partiji i njenom šefu. U tom smislu treba pročitati i nedavnu izjavu specijalnog državnog tužioca, u kojoj on protivno logici i dokaznom materijalu ističe da ne postoje ni „udaljene sumnje“ o umiješanosti crnogorskog diktatora u nelegalnim aktivnostima.

Podrazumijeva se koji mora biti prevashodni odgovor opozicije i slobodnih građana na neoborive dokazne materijale o nezakonitim aktivnostima rukovodstava vladajuće partije, o potkradanju izbora i o zarobljenim institucijama: to moraju biti opštenarodni protesti. Čini se da je ozbiljnost pokrenute afere podstakla rukovodstva većine opozicionih stranaka da prihvate proteste kao obavezujući korak u rješavanju političke krize, čak i onih partija koje su do sada uglavnom izbjegavale bilo kakav vid vaninstitucionalnog djelovanja. To je pozitivan iskorak crnogorske opozicije. Prvi protest nakon izbijanja afere „Koverta“ organizovao je određeni građanski segment društva. Taj protest, i pored izvjesnih nedostataka, ostavio je pozitivan utisak koji se prije svega ogleda u solidnoj posjećenosti i u činjenici da su među njegovim učesnicima bili predstavnici svih opozicionih stranaka. Međutim, kako bi se prvobitni pozitivan utisak zadržao, a imajući u vidu buduće proteste koji će imati iste inicijatore ili neke druge, neophodno je temeljno se pozabaviti organizacijom i samim tokom vaninstitucionalnog djelovanja. U tom smislu nije preporučljiva bilo kakva vrsta cenzure upućene mogućim učesnicima, kao što su preporuke o izbjegavanju nošenja transparenata ili simbola, kao i prekidanja učesnika tokom uzvikivanja antirežimskih parola. Takve cenzorske djelatnosti mogle bi negativno uticati na masovnost, a bez masovnosti nema rezultata.

Sledeća stvar u vezi sa protestima, još važnija od prethodne, jeste imperativ ispostavljanja ispravnih ciljeva. Što se tiče afere „Koverta“, mi još uvijek ne znamo da li iza njenog lansiranja stoje neki od inostranih centara moći. Ukoliko stoje, za pretpostaviti je da interesi tih centara ne moraju koincidirati sa interesima građana Crne Gore. Dakle, od suštinske je važnosti na protestima prezentovati ispravne ciljeve, koji bi odgovarali interesima građana i demokratizaciji društva. Ispostavljanje pogrešnih ciljeva moglo bi dovesti do krnje ili lažne demokratizacije, i u takvom scenariju građani bi na protestima bili iskorišćeni za projekte koji ne odgovaraju prosperitetu zemlje. Antisistemski pokret Sloboda narodu je odavno prezentovao ispravne ciljeve, tj. putokaz za demokratizaciju društva, sintetizovan u poznatih „6+ tačaka“. Što se tiče sredstava za dostizanje cilja, bojkot svih izbora i institucija od strane opozicije je u ovakvoj situaciji imperativ, jer je bilo kakvo učešće u simulaciji demokratskih procesa ne samo neučinkovito, već i kontraproduktivno. Smjena crnogorskog diktatora jeste neophodan, ali ne i dovoljan uslov za demokratizaciju društva.

U suštini, cilj slobodnih građana je demontaža nakaradnog sistema, koji je takav ne samo kao sistem upravljanja, već i kao sistem vrijednosti. Onog trenutka kada tokom protesta bude dostignuta „kritična masa“ građanstva, režimu bi mogle otkazati poslušnost neke od poluga sistema. To bi bio početak kraja režima i oslobađanja institucija. Oslobođene institucije bi svojim djelovanjem dovele do zabrane režimske partije, koja decenijama djeluje kao organizovano kriminalno udruženje ispod plašta političke organizacije. Nakon toga bi prelazna-tehnička vlada imala samo jedan zadatak: stvaranje uslova za organizovanje prvih slobodnih izbora u istoriji zemlje. Demontaža sistema bi podrazumijevala i provjeru porijekla imovine svih političara i opštu lustraciju, što su neki od preduslova stvaranja političkog sistema koji nije prožet kriminalom i korupcijom. Najzad, kako zemlja ne bi bila predmet konstantnih vojnih i političkih pritisaka izvana, bila bi preispitana nelegitimna i prevarna odluka o učlanjenju Crne Gore u NATO. Odredimo ispravne ciljeve u procesu demokratizacije: ne dozvolimo da drugi opet upravljaju sudbinom naše zemlje i građana.

---