-Piše: Nikola Ivanović

Kao vic godine doživio sam tvrdnju na jednom portalu da postoji prirodna netrpeljivost u Crnoj Gori između Crnogoraca i Srba. Demanti je stigao 30. avgusta. Mislim da netrpeljivost šire usamljeni dukljani kao kavgadžije i galamdžije. Drže se inata, a ne dokaza. Ta šašava priča više ne prolazi. Mandataru Zdravku Krivokapiću poraženi spočitavaju da ne mogu postojati dvije države istog naroda. Upravo poraženi su priznali drugu albansku lažnu državu Kosovo. Nepotrebne rasprave o popisu stanovništva dovedene su do usijanja.

Popisivačka rasprava iznudila mi je golemu potrebu da nanovo pažljivo prelistam pozamašnu knjigu, zbirku dokumenata „Rad Skupštine Crne Gore, 1945–1950” (priredili Čedomir Perović i Nevenka Ilić, recenzenti Rajko Stijepović, sekretar Skupštine, i dr Zoran Lakić, akademik). Ona nudi izuzetno značajnu i široj javnosti nepoznatu građu, brojne činjenice, što umnogome može danas pomoći u prevladavanju posijane mržnje i brojnih političkih raskola raspolućene Crne Gore. Nacija je stvorena ne popisivanjem, nego propisivanjem. Citiram skupštinski dokument: „Ko ne poznaje Staljinovu teoriju o nacionalnom pitanju i njenu primjenu u SSSR-u, taj nikad neće razumjeti federativno uređenje Jugoslavije. A ko sagleda ove činjenice i pozna Staljinovu teoriju o nacionalnom pitanju, tome je postojanje crnogorske nacije nedvosmisleno jasno” (str. 230). Josif Visarionovič Staljin (1879–1953) bio je prvi komesar za nacije u prvoj sovjetskoj vladi. Nakon održane skupštine, Crnogorci više nijesu bili Srbi.

U knjizi skupštinskih dokumenata, čiji je izdavač Skupština Crne Gore, posebno je istaknuto izlaganje kotorskog uglednika don Nika Lukovića. Pored ostalog, rekao je: „Ponosni Crnogorac, kao da je iz Lovćena izrastao, stoji na svojim granitnim nogama, nepomičan na krvavoj straži, čuvajući slobodu i svijetle ideale srpstva… Kad su se kosovski orlovi ugnijezdili u ovim slavnim krševima, zasadili su na Lovćenu, crnogorskom Parnasu, srpski barjak, simbol junaštva, viteštva i slobode, gđe je pet vjekova slobodno lepršao, ničim neokaljan”. Ističući dugotrajnu borbu Crnogoraca, naglasio je da je „crnogorski narod najčistija etnička grupa među Srbima, koji su se borili za svoj opstanak, ne samo protiv vanjskih neprijatelja, nego i protiv domaćih izdajnika, koje je počelo na Badnje veče 1702” (str. 193).

Prvi poslijeratni Ustav Crne Gore usvojen je 31. decembra 1946. godine. Jednoglasna odluka Skupštine: Državni grb predstavlja Lovćen sa Njegoševom kapelom (čl. 4), državna zastava se sastoji iz tri boje: crvena, plava i bijela (čl. 5). Nailazim na jedno, po meni, izuzetno zanimljivo skupštinsko svjedočenje. Na sedmoj sjednici, održanoj 30. decembra 1946, jednodušno je ocijenjeno da „narodne mase u Crnoj Gori nijesu imale nikakva prava... kod dijela školovanih ljudi glave su ispunjene starim preživjelim teorijama o državi i društvu, o narodu. Oni udaraju na priznanje crnogorske nacije. Po toj buržoaskoj logici izveli su zaključak da su narodi Jugoslavije federativnim uređenjem suprotstavljeni jedni drugima, da je crnogorstvo suprotstavljeno srpstvu te da je federativnim uređenjem privilegovan separatizam, da predstoji proces raskomadavanja Jugoslavije” (str. 212, 229). Dakle, ono na šta je, prije 74 godine „dio školovanih ljudi” – intelektualci, upozoravao, a komunisti, internacionalisti žestoko negirali, ostvareno je pred našim očima.

Treba podsjetiti: 1909. godine Srba u Crnoj Gori bilo je 95 odsto, a dvije godine nakon zasjedanja Ustavotvorne skupštine 1948. godine 1,78 odsto Srba. To je bilo vrijeme straha, nakon Rezolucije IB, koju prati Goli otok. Zakon o slobodi vjeroispovijesti veoma je promišljeno propagandno tempiran u susret popisu stanovništva, kako bi se prepredenom politikom Srbi nanovo sveli na neku minornu brojku. Računali su na strah, jer nepoštovanje zakona povlači sankcije prema prekršiocima. Procijenio je zakonodavac da nema razloga da ne budemo opet budale.

Moguće da će ovaj mali vremeplov i ponuda poslijeratnih skupštinskih dokumenata malo pomoći u smirivanju političkih pretpopisnih tenzija. Uvijek je pravo vrijeme za objelodanjivanje – istine, jer se na neistini lako produkuju raskoli, nesporazumi, konflikti i mržnja. S obnovom državnosti, 60 godina nakon tog zasjedanja, pojavljuju se novi, dukljanski korijeni, kako Crnogorci ne bi imali nikakvu dodirnu etničku tačku sa srpskim. Krenulo se na organizovano eliminisanje srpske narodne svijesti, srpskog jezika, Srpske pravoslavne crkve. Politička operacija bez anestezije. To intelektualno kastriranje, izvršeno je na o-ruk, pod snažnim pritiskom političke moći. Zvaničnici su težili da se dokažu na novim državnim položajima. Govorili su novim „crnogorskim jezikom”, a srpski su tek natucali. Farbanje identiteta krenulo je djelimično i ustavnim nasiljem, izbacivanjem srpskog jezika, gdje je ključnu ulogu odigrao „opozicionar” koji danas barjači o odbrani identiteta i uslovljava mandatara šta će da bude u novoj vladi.

(Autor je bivši direktor, glavni i odgovorni urednik „Pobjede”)

---