-Piše: Borivoje Ćetković

Razbijanjem SFRJ, na početku devedesetih, ponovila nam se istorija tipična za balkanske prostore: velike sile i njihovi interesi bili su ključni u stvaranju poluprotektorata i iscrtavanju granica među novostvorenim državicama koje i danas traje. Kao u vrijeme Berlinskog kongresa (1878), opet su velike imperije (Njemačka, Britanija, Francuska) prisutne na ovim prostorima, a tu je i SAD, svjetski hegemon.Vaskrsla Putinova Rusija, istina zadocnjelo, hoće kao nekada da bude ključni igrač na Balkanu. Nije li ponovo oživjela tradicija, odnosno politika od prije 100 i više godina, po kojoj je Austrija, da bi spriječila oslobađanje i ujedinjavanje Srba i uspostavila kontrolu nad Balkanom, okupirala Bosnu i Hercegovinu, formirala Prizrensku ligu i podržala stvaranje albanske države? Dakle, velike sile opet preuređuju Balkan shodno svojim ciljevima i interesima. Da evropski i svjetski moćnici manipulišu politikom na Balkanu nije sporno- politička ,,rukovodstva” , i ne samo ona, zavisna su od zapadnih centara moći. Na našu nesreću, kako tvrde i pojedini američki analitičari, i među “elitama”, i kod “običnog” naroda na Balkanu veoma često postoji osjećaj da oni sami nemaju mnogo kontrole nad sopstvenim političkim sudbinama, da moraju da se slože s onim što velike sile odluče što je za njih najbolje.
Nikako da se oslobodimo iluzija da ćemo popuštanjem, dodvoravanjem, polovičnim ustupcima zadovoljiti Berlin, Brisel i Vašington koji hoće potpunu pokornost i odustajanje od nacionalnog suvereniteta.
EU pritisnuta problemima nije u stanju da se bez pomoći SAD suprotstavi ruskom prodoru na Balkan i ostvari jedan jedini cilj: da sve zemlje Balkana postanu članice NATO-a i da njihovo vojno prisustvo na Kosovu mora biti dugoročno. Amerika, a i vodeće zemlje EU, budno motre šta se sve zbiva u Srbiji- prati se i provjerava njena odanost evropskom putu. I neskriveno priželjkuje da i Srbija, kao i Crna Gora i drugi njeni susjedi, obrne prečicom u EU, to jest bude prvo primljena u NATO.
Posebnu pažnju i zabrinutost Vašingtona privukao je Rusko-srpski humanitarni centar u Nišu, koji američka strana vidi kao potencijalni špijunski centar i vojnu bazu. Zvaničnika Stejt departmenta Brajan Hojt Ji i američkog ambasadora u Beogradu Kajla Skota mnogo brine postojanje centra u Nišu- ne zbog onoga što je on sada, nego zbog onoga što bi on mogao da postane. Pogotovo ako Srbija ispuni ono što je Rusija tražila: specijalni status i imunitet za osoblje. “Ne vjerujemo da Rusija ima dobre namjere da pomogne Balkanu da ide ka EU”- rekao je Ji.
Ako je Srbija vojno neutralna, nezavisna zemlja, kako to tvrde njeni visoki zvaničnici, postavlja se ključno pitanje otkuda pravo visokom funkcioneru Stejt departmenta i ko ga je ovlastio i omogućio mu da izigrava dušebrižnika, spasioca Srbije od ,,malignog ruskog uticaja na pojedine zemlje zapadnog Balkana’’?!
Otkud Americi pravo da se miješa u unutrašnja pitanja Srbije, nakon svega šta nam je učinila uvođenjem sankcija devedesetih i ratne agresije izvršene 1999. godine? Kakvo licemjerje: oteli su Srbiji 15 odsto njene teritorije, stvorili svoju NATO državicu Kosovo, a Bondstil, nekadašnji centar JNA, pretvorili u moćnu vojnu bazu široke namjene –špijuniranje im je jedan od prioritetnijih zadataka.
Američki ambasador u Beogradu Kajl Skot i njegov kolega, zadužen za jugoistočnu Evropu Hojt Ji mogu kada im se prohtije o humanitarnom centru u Nišu govore kao o velikoj potencijalnoj opasnosti koja prijeti Srbiji i regionu. Ne misle, valjda, američke diplomate da su vlasti u Nišu prije nego su s Rusima osnovali centar, morale da zatraže njihovo mišljenje, dozvolu i da i u Srbiji, kao i u Crnoj Gori i Makedoniji, mogu da rade šta hoće?! A ako tako misle, a misle- uvjeriće se ( hoću da vjerujem) da nijesu u pravu. Jer, osim one njima naklonjene i u njih zaljubljene, kompromiserske, petooktobarske, mondijalističke, utilitarne, šićardžijske Srbije, ima i ona druga slobodarska, pravdoljubiva, koja pamti i ne saginje se.
Rusko- srpski humanitarni centar registrovan je kao međunarodna organizacija i učestvovao je u saniranju posledica izazvanih prirodnim katastrofama u Srbiji, Grčkoj, Sloveniji i BiH. Bili su u centru predstavnici različitih međunarodnih organizacija, uključujući Ujedinjene nacije i OEBS. Rusi za svoje osoblje, koje nema nikakve veze sa špijuniranjem, traže diplomatski imunitet. I u pravu su.
Nije logično niti je pravo “da američki vojnici koji su donosili smrt tokom NATO bombardovanja imaju diplomatski imunitet, a nemaju ga ruski spasioci u Nišu”. I Tomislav Nikolić, predsjednik Nacionalnog savjeta za saradnju sa Rusijom i Kinom, smatra da je “besmisleno insistiranje zapadnih sila da Srbija ima jedan odnos prema Zapadu, a drugi prema Rusiji...Centar ima četiri zaposlena, koji su svi pred penzijom, dvoje- troje vatrogasnih kola i nekoliko pasa i mačaka, a postao je nekakav kamen spoticanja zbog toga što treba da dobiju diplomatski status...
Potpuno drugačiji uslovi su napravljeni za NATO. Oni mogu da ostanu u Srbiji, imaju diplomatski status, donesu svoje oružje sa sobom i kreću se kroz zemlju bez prethodne najave”.
Da li se nešto krupno iza brda valja?