- Priredio: Miladin Veljković

S Geofizičkim institutom trebalo bi povezati i „stanicu” za ispitivanje Jadranskog mora, o čemu su već počeli pregovori između SKA i JAZU. Cvijić je, takođe, insistirao na boljoj organizaciji muzeja, naročito Narodnog i Etnografskog, kao i na tješnjem povezivanju dvaju akademija i Dubrovačkog arhiva. Da bi se ispunili svi postavljeni zadaci, trebalo bi uspostaviti saradnju sa stručnjacima izvan SKA, nagovještavao je Cvijić u svom programskom govoru, a najtalentovaniji među njima biće primljeni u Akademiju. Isto tako, predviđao je i zaduživanje većeg broja akademika opštim poslovima od značaja za pojedine odsjeke i cijelu Akademiju.
Na svečanom godišnjem skupu od 7. marta/22. februara 1922. godine, Cvijić je iznio rezultate postignute tokom 1921. godine, prve godine njegovog mandata. U tom govoru istakao je da je SKA, poslije svih ratnih i poratnih nevolja, uspjela da se potpuno oporavi. Naučni rad je dostigao nivo koji je imao u prethodnim, mirnodopskim godinama, čak ih u izvjesnoj mjeri i prevazišavši. Odštampano je dvadeset publikacija s mnogobrojnim raspravama i prilozima, a jedanaest publikacija se nalazi u štampi. Pripremanje sredstava za buduće naučnike prihodima koji će se obezbijediti podizanjem zgrade SKA i rad na organizaciji „kolektivnih naučnih poslova” pokazaće pune rezultate tek u idućim decenijama. Akademija nastoji da djeluje u duhu tradicija koje je uspostavio Sv. Sava, naglasio je njen predsjednik, odnosno postavlja temelje za budućnost. Na polju organizacije „kolektivnih naučnih poslova” radi se u četiri pravca. Prikuplja se građa o naseljima i porijeklu stanovništva i narodnom životu i običajima. Prikupljaju se i objavljuju dokumenta iz nacionalne istorije, jezika i književnosti (donijet je program, formiran odbor, počelo je sistematsko ispisivanje građe iz bečkih arhiva, otkupljeni su ispisi iz Varaždinskog arhiva i drugo) i, s tim u vezi, sastavljen je projekat zakona o očuvanju starina koji je Akademija podnijela ministru prosvjete. Pripremljen je album zadužbina i umjetnički ilustrovana zbirka izabranih narodnih pjesama, a Akademija učestvuje u obnavljanju arheološkog društva. Na Rečniku srpskog književnog jezika radi se pod novim rukovodstvom i sa novim saradnicima, a nastavljen je i prije rata započet rad na ispitivanju dijalekata. Kada Akademija obezbijedi veća materijalna sredstva, predviđeno je da se posveti i organizovanju naučnih ekspedicija i raznih drugih naučnih poduhvata. Zbog bolje komunikacije s međunarodnom naučnom zajednicom, u Glasu Akademije prirodnih nauka pristupilo se objavljivanju rezimea na francuskom jeziku. S obzirom na obaveze preuzete pristupanjem Međunarodnom savezu akademija koje se odnose na seriju geofizičkih istraživanja, predloženo je osnivanje Geofizičkog i geodetskog instituta. Prihvaćene su i određene obaveze u oblasti istorijskih nauka. Započeti su razgovori o saradnji sa JAZU, koja bi se odnosila na osnivanje biološke stanice za biološka ali i okeanografska istraživanja na Jadranu, utvrđivanje naučne terminologije i izdavanje južnoslovenske enciklopedije. U toku su i pregovori o saradnji s dvjema akademijama u Čehoslovačkoj. Svoje izlaganje Cvijić je završio konstatacijom da su za sve započete poslove potrebne decenije sistematskog i kontinuiranog rada, kao i mnogo veći broj saradnika od onog koji je trenutno angažovan.
U govoru održanom na svečanom godišnjem skupu SKA 6. marta 1924. godine, Cvijić je naglasio da je organizacija naučnog rada glavni preduslov za ostvarivanje planiranih zadataka u oblasti istraživanja jezika i običaja naroda, objavljivanja istorijskih izvora i proučavanja prirodne sredine. Boljoj organizaciji, prema njegovom mišljenju, stoji na putu nedostatak finansijskih sredstava. Zbog toga se pristupilo podizanju zgrade koja se upravo završava i čije će prostorije biti izdate pod zakup, kako bi se budućim naraštajima obezbijedila čvrsta materijalna osnova za nesmetano bavljenje naučnim radom. Cvijić je u svom govoru nagovijestio i mogućnost proširenja SKA pripadnicima pojedinih struka koje nijesu imale predstavnike u dotadašnjem sastavu, radi čega bi moglo doći do izmjene, u izvjesnoj mjeri zastarjelog, Zakona o Akademiji.
Predsjednik je dalje govorio o redovnom članu Akademije Vatroslavu Jagiću, povodom njegove smrti. Hrvatskog naučnika predstavio je kao izuzetnog intelektualca, zaslužnog prije svega za uvođenje slovenske filologije u evropsku nauku. Cvijić je dotakao i aktuelno pitanje srpsko-hrvatskih odnosa, izražavajući uvjerenje da će se Srbi i Hrvati koji su, prema njegovom mišljenju, isti narod, i pored svih nesporazuma i sudara, stopiti u jednu nacionalnu cjelinu. Glavni pobornici ideje narodnog jedinstva treba da budu naučne ustanove i naučnici, književnici i umjetnici, uvjeravao je Cvijić okupljene kolege i ostalu publiku, nasuprot razornom uticaju stranačkih i ličnih interesa koji drastično usporava i otežava uspostavljanje jedinstva. Ipak, prema mišljenju predsjednika SKA, period burnog previranja ne može još dugo trajati. Strasti će se uskoro smiriti, ali ni poslije tog preokreta srpsko-hrvatske odnose neće obilježavati potpuni sklad i spokojstvo jer je izjednačavanje Srba i Hrvata dugotrajan istorijski proces.(Nastaviće se)