-Priredio:Miladin Veljković

Svoje izlaganje Cvijić je završio riječima koje su izražavale njegovo shvatanje „javnog rada”i koje su bile neka vrsta savjeta jugoslovenskim političarima: da se u politici mudrost ogleda u uočavanju i korišćenju elemenata koji doprinose zbližavanju, a ne u podsticanju tenzija i sukoba, te kako će za jedinstvo u državi najviše učiniti smjerni i skrušeni koji mirno prime i otrpe mnoge nepravde i uvrede.
Na svečanom godišnjem skupu SKA, u martu 1924. godine, Cvijić je govorio i o američkom predsjedniku Vudrou Vilsonu, takođe povodom njegove smrti. Odajući počast Vilsonu, Cvijić je podsjetio auditorijum na njegovih Četrnaest tačaka kojima se zauzeo za pravo naroda na samoopredjeljenje i okarakterisao ga kao jednog od „najsvjetlijih i najpravičnijih duhova novoga vremena”. Cvijić je u SKA održao još nekoliko zapaženih govora: na sjednici Akademije društvenih i filozofskih nauka 9. maja 1921. godine održao je kraći pozdravni govor u čast novog dopisnog člana Mejea; na svečanom skupu SKA 25. oktobra 1921. godine povodom proglašenja akademika generala Živka G. Pavlovića; na svečanom godišnjem skupu SKA 7. marta/22. februara 1922. godine povodom proglašenja akademika Ž. Đorđevića; na svečanom skupu SKA povodom proslave stogodišnjice rođenja Đure Daničića, 18. oktobra 1925. godine.
Nagovještavajući u svom programu intenzivnije kontakte između SKA i JAZU, sam Cvijić je održavao srdačne, prijateljske odnose sa članom, a kasnije i predsjednikom (1924 –1933) JAZU Gavrom Manojlovićem. Prema svemu sudeći, susreli su se više puta, kada je Cvijić prolazio kroz Zagreb na svojim čestim putovanjima ili kada je Manojlović dolazio u Beograd, kako bi razgovarali o aktuelnim pitanjima saradnje dvaju ustanova. Manojlović je, kako svjedoče njegova pisma upućena Cvijiću, veoma uvažavao predsjednika SKA i povremeno ga molio da se zauzme kod resornih ministara u korist JAZU, kako bi zagrebačka akademija u pogledu finansijske podrške države, a u skladu sa svojim zakonskim položajem, bila tretirana na isti način kao i srpska. Cvijić je izlazio u susret predsjedniku JAZU i intervenisao kod nadležnih. Između ostalog, predlagao Manojloviću da i JAZU, poput SKA, organizuje ispitivanje naselja i porijekla stanovništva. Poslijeratna saradnja JAZU i SKA počela je, međutim, još prije nego što su Gavro Manojlović i Jovan Cvijić postali rukovodeće ličnosti tih ustanova, i to 1919. godine, kada je poseban Odbor Jugoslavenske akademije sastavio memorandum za Ministarstvo prosvjete radi osnivanja biološke laboratorije („stanice”), odnosno budućeg Okeanografskog instituta (1930) u Splitu. Memorandum je poslat SKA kako bi ona pred Ministarstvom u vezi sa tim pitanjem istupila zajedno sa JAZU. Član Odbora, akademik Artur Gavaci, tim povodom je molio Cvijića za podršku.
Za pomoć i podršku predsjednika SKA molio je i fra Lujo Marun, predsjednik Hrvatskog starinarskog društva u Kninu, u vezi s arheološkim iskopavanjima u Bribiru i ostalim aktivnostima djelokruga Društva.
Radi efikasnijeg obavljanja određenih zadataka, u okviru SKA djelovalo je više različitih odbora. Pri kraju mandata, Cvijić je bio predsjednik Etnografskog odbora, član Odbora za vođenje poslova u vezi sa Akademijinom novom zgradom i član Odbora za Zadužbinu braće Kamenka i Pavla Jovanovića.
Pošto je često odsustvovao zbog poslova u struci i zbog bolesti, u ispunjavanju dužnosti predsjednika SKA Cvijiću su intenzivno pomagali sekretari Akademije Ljuba Stojanović (do 1923) i, potom, Aleksandar Belić. U prepisci koju su održavali s predsjednikom, Stojanović i Belić su ga obavještavali o bitnim pitanjima, tražeći od njega, po potrebi, mišljenje i savjet. Sa njim su se konsultovali naročito o finansijskim problemima koji su pratili podizanje palate Akademije, o štamparijama koje će štampati Akademijina izdanja, o saradnji s JAZU, o izboru novih članova SKA, o odlukama donijetim na sjednicama Akademije i drugo. Cvijiću su, po potrebi, kao sekretari Akademije društvenih nauka, odnosno Akademije prirodnih nauka, pomagali i Slobodan Jovanović i Sima Lozanić.
Jedna od poslednjih Cvijićevih aktivnosti zabilježena u dnevniku njegove supruge Ljubice, prije nego što su zdravstvene tegobe od kojih je dugo patio počele ubrzano da se pogoršavaju, odnosila se upravo na SKA. Cvijić je, predsjedavajući sjednicom Akademije prirodnih nauka 12. maja 1926. godine, sazvanoj povodom dolaska predstavnika JAZU zbog osnivanja Okeanografskog instituta, dobio težak astmatični napad. Poslije toga se više nikada nije potpuno oporavio. Poslednje mjesece života proveo je uglavnom prikovan za postelju, ali čak ni tada ne odustajući od naučnog rada kome je bio posvećen do samog kraja.
(NASTAVIĆE SE)