- Piše: dr Vukić Ilinčić

Četvrto poglavlje knjige Jadranke Selhanović ima naslov „Odvajanje duše od tijela”. Sredinom 1948. godine jugoslovenskoj javnosti je po prvi put saopšteno da je nastao ozbiljan nesporazum između Jugoslavije i SSSR. Po autorki, to je bila samo završna faza sukoba, odnosno mimoilaženja, još od 1944. godine, a koji se strogo skrivao. Kao i svaki sukob, i ovaj sukob imao je svoje žrtve – simboličke i stvarne. Jedna od tih žrtava je bio i kult Staljina i SSSR, koji je do tada, kao je izloženo, intenzivno stvaran i njegovan.
Korak koji je nagovijestio kulminaciju sukoba između komunističkih država Jugoslavije i SSSR-a bio je Staljinov zahtjev za stvaranje jugoslovensko-bugarske federacije. Staljin je bio za to da se to učini hitno, a jugoslovensko rukovodstvo išlo je, iz njemu poznatih razloga, na postupnost.
O sukobu rukovodstava Sovjetskog Saveza i Jugoslavije, crnogorska javnost zvanično je prvi put saznala 30. juna 1948. godine iz Pobjede. Toga dana je u ovim novinama prenesena izjava Centralnog komiteta KPJ povodom donesene rezolucije Informativnog biroa komunističkih partija „O stanju u Komunističkoj partiji Jugoslavije”. Plenum CK KPJ, koji je bio potpisnik objavljenog teksta, detaljno je informisao najširu javnost sa tokom i sadržajem prepiske. Samo nekoliko dana nakon objavljivanja ove izjave, tačnije 4. 7. 1948. godine, u Pobjedi se pojavila nova rubrika naslovljena „Poslije nepravedne optužbe Informacionog biroa protiv KPJ”. Bila je to rubrika putem koje se vrlo intenzivno mijenjala slika o nepogrešivosti SSSR i njegovog vođe Staljina. Stupce novonastale rubrike iz broja u broj ispunjavali su tekstovi rezolucija partijskih organa po dubini. Bio je to kopernikanski zaokret, posebno karakterističan za Crnu Goru (primj. V. I.). Donesene rezolucije i upućeni telegrami, po sadržini, najčešće su ličili na poruke koje su samo nekoliko mjeseci ranije, raznim povodima, bile upućene velikom sovjetskom učitelju i vođi.
U prilozima knjige Jadranka Selhanović objavila je u formi dokumenta „Zapisnik sa sastanka Ministarske ćelije KPJ – Cetinje održanog 10. i 12. jula 1948. godine”. Na prvom sastanku ćelije ministara prisustvovali su: sekretar ćelije Niša Milanović, Miloš Rašović, Joksim Radović, Petar Komnenić, Mihailo Anđelić, Jakša Brajović i Dušan Ivović, „a ostali su Živko Žižić i Mato Petrović”. Dnevni red se sastojao iz tri tačke: Čitanje partijske dokumentacije CK KPJ i CK VKP-(b); Diskusija po prvoj tački; Donošenje rezolucije.
Poslije duže rasprave u kojoj su učestvovali prisutni, donesena je rezolucija koja je osudila napade na jugoslovensko komunističko vođstvo. Zanimljiva su pojedina izlaganja, kao Petra Komnenića, koji je, između ostalog, naglasio da u takvoj situaciji svako odlučivanje „na brzu ruku i lomljenje preko koljena niti bi bilo komunistički ni cjelishodno. Dužnost mi je da rečem ma kakvu odluku mi donijeli ovdje, koliko će to uticati na tok događaja. Iz čitavog ovog materijala koji se odnosi na spor između CK KPJ i ostalih Kompartija i Kominforma treba izvući ono što je principijelno i ne zadržavati se na onom što bih rekao: rekla-kazala. Po mom mišljenju, ako je stav Boljševičke partije i drugih partija potpuno nepravilan i zlonamjeran, onda je njihov odnos prema naašoj partiji nezdrav, za osudu i nešto još teže, neprincipijelan, nemarksistički, što bi bilo kobno ne samo za nas, nego i za čitavo napredno čovječanstvo sa proleterijatom na čelu. Ako nije tako, čemu bi trebalo svi da se radujemo, onda bismo trebali mi i pored mnogih njihovih možda i nepravednih primjedbi, a vjerovatno je da takvih ima, da se postaramo kako bi se spor izgladio i to što prije i što potpunije...” Čajo Šćepanović (prisustvovao sastanku, vjerovatno sa veće partijske instance – primj. V. I), objasnio je da „drugovi mogu postavljati slobodno pitanja, diskutovati i izjasniti se po istom”, ali je isto „pokušao da drugove Petra, Jakšu, Miloša ubijedi u nepravilnost gledanja po pojedinim pitanjima koja su iznijeta u materijalu”.
Na osnovu slobodnog mišljenja, proisteklo je i opredjeljenje koje je mnoge odvelo na Goli otok.
„Tako je kult prve zemlje socijalizma i Staljina, koji je gotovo istom snagom državnog aparata stvaran na čitavom prostoru Jugoslavije, imao na prostoru Crne Gore svoje najbrojnije sledbenike i najdoslednije vjernike. I, po prirodi stvari, svoje najtragičnije žrtve. Priča o njima počinje 1948. godine”, zaključuje Jadranka Selhanović.
(KRAJ)