Pi­še: dr Vu­kić Ilin­čić


Ovih da­na pro­či­tah da je je­dan lje­kar, ne­dav­no po­sta­vlje­ni ru­ko­vo­di­lac (po vo­ka­ci­ji hu­ma­ni­sta) u Ur­gent­nom me­di­cin­skom cen­tru u Pod­go­ri­ci uklo­nio sli­ku u ba­kro­re­zu Ko­sov­ka dje­voj­ka sa mje­sta gdje je sta­ja­la sko­ro po­la vi­je­ka i li­je­pim oči­ma vi­da­la ra­ne mno­gi­ma. Ka­sni­je se ovaj lje­kar ogla­sio da je sli­ka sa­mo skraj­nu­ta ra­di re­sta­u­ra­ci­je, što je div­no sa nje­go­ve stra­ne, sa­mo još da se po­tru­di i ne za­bo­ra­vi da je vra­ti br­zo po­sli­je kon­zer­va­tor­sko - re­sta­u­ra­tor­skog tret­ma­na.
Na­du u nje­go­vu iskre­nost i bri­žnost mi je do­dat­no da­lo di­rek­to­ro­vo od­bi­ja­nje da dok se vra­ti sli­ka po­sta­vi re­pli­ku, ko­ju su mu do­ni­je­li mla­di iz No­ve srp­ske de­mo­kra­ti­je. Ne­ma po­tre­be, sva­ka­ko će se br­zo sve ri­je­ši­ti i po­sta­vi­ti sli­ka gdje je i bi­la! Tre­ba vje­ro­va­ti di­rek­to­ru!
Nje­mu, kao re­če ovih da­na u ve­zi sa Nje­go­šem, Vi­so­ko­pre­o­sve­će­ni i mu­dri naš mi­tro­po­lit Am­fi­lo­hi­je, tre­ba za­hva­li­ti, a ne sr­di­ti se. Na­i­me, Sr­bi su po­zna­ti kao na­rod ko­ji na­iz­gled ne kra­si ko­lek­tiv­no pam­će­nje, te da br­zo za­bo­ra­ve. Di­rek­tor je ski­da­njem sli­ke na­pra­vio du­plu ko­rist: Sr­be je pod­sje­tio, a on sam do­bio na pu­bli­ci­te­tu.
Da je am­ne­zi­ja kod Sr­ba ipak pri­vid­na, pod­sje­ća i pet vje­ko­va ro­bo­va­nja. Slič­no kao kod Je­vre­ja sa ču­ve­nim po­zdra­vom: Do­go­di­ne u Je­ru­sa­li­mu! Ta­ko ih je i na­rod­na pje­sma “Ko­sov­ka dje­voj­ka” i “Smrt maj­ke Ju­go­vi­ća”, kao i uosta­lom cio ko­sov­ski ci­klus pje­sa­ma bu­dio s na­dom u po­vra­tak slo­bo­de i dr­ža­ve. A kad su cr­no­gor­ska i srp­ska voj­ska oslo­bo­di­le Ko­so­vo po­sli­je to­li­ko vje­ko­va, a su­sret dvi­je srp­ske voj­ske na Ko­so­vu cr­no­gor­ska štam­pa, uoči Vi­dov­da­na 1913. pro­pra­ti­la je, iz­me­đu osta­log, ova­ko: “Na Ko­so­vu su se ju­če za­gr­li­le dvi­je srp­ske voj­ske... Do ju­če ta­ko re­ći zna­me­nje pro­pa­sti ci­je­log jed­nog na­ro­da, od da­nas obi­ljež­je po­bje­de i po­no­sa...Po­gre­ške pre­da­ka, sli­ve­ne u ko­sov­sku tra­ge­di­ju, pre­o­bra­ti­le su se u vr­li­ne sa­vre­me­ni­ka...“ Kad su srp­ske sna­ge do­šle do drev­nog Pri­zre­na, Alek­sa Šan­tić u “Ce­tinj­skom vje­sni­ku” ob­ja­vlju­je pje­smu i kli­če, ka­ko sa­mo to mo­že di­nar­ski Sr­bin i Her­ce­go­vac, či­ji pa­tri­ot­ski iz­li­vi su uvi­jek na tem­pa­ra­tu­ri iz­nad sva­ke ska­le ter­mo­me­tra : Pri­zre­ne sta­ri! Jed­na stro­fa te pa­tri­ot­ske pje­sme gla­si: „Pri­zre­ne sta­ri ka­pi­je ras­tvo­ri! / Za­lju­ljaj zvo­na ne­ka Vas­krs ja­ve! / S Lov­će­na tvr­dog i Ava­le pla­ve, / Sju­tra, uz tru­be, pod stje­gom u zo­ri, / Vi­te­zo­vi, sil­ni gro­mo­vi u bo­ju, / Je­zdi­će gor­do uz kal­dr­mu tvo­ju!...“
A Sr­bi­no­va naj­ve­ća vr­li­na je inat, kao je re­kao Ko­či­ćev ju­nak Da­vid Štr­bac pred su­dom, i ne­ma tog kan­ta­ra ko­ji mo­že srp­ski inat iz­mje­ri­ti.
Ču­ve­ni srp­ski sli­kar Uroš Pre­dić pr­vi se sje­tio li­ka te dje­voj­ke s Ko­so­va po­lja 1919. go­di­ne. Osli­kao je ne sa­mo nju, ne­go srp­sko go­spod­stvo i lje­po­tu to­ga vre­me­na, a i vi­te­štvo Pa­vla Or­lo­vi­ća, ko­jeg slu­čaj­no, uz put pro­na­la­zi. Ona je, na­i­me, pre­ma na­rod­nom pje­va­ču tra­ži­la vje­re­ni­ka, ku­ma i dje­ve­ra na boj­nom po­lju: To­pli­cu Mi­la­na, Obi­lić Mi­lo­ša i Ko­san­čić Iva­na. Pa­vle Or­lo­vić je uspio kad ga je za­li­la ruj­nim vi­nom da te­ško ra­njen iz­go­vo­ri da su sva tro­ji­ca po­gi­nu­li, i iz­dah­nuo je. Kud ljep­še smr­ti: na boj­nom po­lju ko­sov­skom i još na ona­kvim dje­vo­jač­kim nje­žnim i li­je­pim ru­ka­ma!?
Pre­di­će­va Ko­sov­ka dje­voj­ka, kao i isto­i­me­na pje­sma, ale­go­ri­ja je za bri­gu, po­moć i lju­bav, a Pa­vle Or­lo­vić je sim­bol sa­ču­va­ne ča­sti otadž­bi­ne i Srp­stva. I u da­na­šnjim da­ni­ma Ko­sov­ka dje­voj­ka, Pa­vle Or­lo­vić, Nje­goš su krun­ski svje­do­ci na­ših pro­pa­da­nja, ali i sla­ve, po­no­sa i na­de.
Za ovom dje­voj­kom s Ko­so­va du­go je vje­ko­va ve­nuo, za­gle­dav­ši tu lje­po­tu na sli­ci Pre­di­će­voj i ve­li­ki ži­vi srp­ski pje­snik Raj­ko Pe­trov No­go. Na­pra­sno, na pr­vi po­gled se za­lju­bio u nju i na­pi­sao kao što to sa­mo pje­snik umi­je pje­smu njoj, svo­joj lju­ba­vi Ko­sov­ki dje­voj­ci: “...Bo­re moj ze­le­ni u sr­mi i zla­tu, / Stal­ni po­la­zni­če: Mo­je Ne­su­đe­no, / Šest sto­ti­na le­ta još ću te če­ka­ti.“
Na­dam se u Bo­ga, da se ne­će če­ka­ti Ko­sov­ka dje­voj­ka još du­go vre­me­na, a i pje­snik No­go te­ško da bi pre­ži­vio još jed­no to­li­ko za­lju­blji­va­nje u istu oso­bu. To je pri­lič­no opa­sa­no i te­ško da pod­ne­se kar­di­o­va­sku­lar­ni si­stem čo­vje­ka, a što je di­rek­to­ru, lje­ka­ru po pro­fe­si­ji i po­zi­vu po­zna­to, a i svi­ma onim ko­ji su se raz­lju­blji­va­li i za­lju­blji­va­li po­no­vo u istu lič­nost, ma­kar ta lju­bav bi­la i pla­ton­ska.
Za­to sam, ka­ko re­koh na po­čet­ku, ubi­je­đen da je bes­po­treb­na re­pli­ka. Sli­ka će br­zo bi­ti vra­će­na sa po­prav­ke ( ho­ću tvr­do da vje­ru­jem )! Sa ovom fa­tal­nom Srp­ki­njom je i lje­kar, ušao svje­sno ili ne­svje­sno, ako ne u le­gen­du, on­da u du­go tra­ja­nje i pam­će­nje, kao i oni ko­ji su mu to za­do­volj­stvo pri­u­šti­li - ka­ko bi re­kli bez emo­ci­je i ale­go­ri­je, za raz­li­ku od pje­sni­ka, če­sto su­vo­par­ni isto­ri­ča­ri.
(Autor je dok­tor
isto­rij­skih na­u­ka)