Buđenje studentskog pokreta širom svijeta nije zaobišlo ni tadašnju Jugoslaviju. U Parizu studenti i radnici stupaju u najveći generalni štrajk u istoriji Evrope. Detonator za pobunu bila je američka agresija na Vijetnam. Ubistvo Martina Lutera Kinga, osnivača crnačkog pokreta, velikog protivnika rata u Vijetnamu, humaniste i dobitnika Nobelove nagrade za mir, radikalizovalo je 1968. godine crnački pokret u Americi. Slijede: Italija, Njemačka, Japan, Meksiko, Južna Afrika, Pakistan, Indija.
Kako je počeo ovaj istorijski događaj u Parizu? Oko 400 lijevo orijentisanih studenata iz Nantera održalo je protestni miting na Sorboni. Taj skup su pokušali da spriječe studenti desničari. Nakon žestoke tuče, rektor Pariskog univerziteta napravio je grešku – zatvorio je univerzitet i pozvao policiju da interveniše.
Brutalnost policije dovela je do toga da je „od male vatrice planuo ogroman požar.“ Za Francuze je rečeno da imaju bogatu tradiciju pružanja otpora vlasti - četiri revolucije u sto godina... One su kod francuskog građanina formirale slobodarski duh, ličnu i građansku kuraž i spremnost da se pobune protiv nasilja. Ni De Golovom režimu nijesu oprostili premlaćivanje 70 studenata.
Mudri predsjednik Francuske dobio je bitku, poslušao je svoje savjetnike, zakazao je masovni miting (izašlo je milion ljudi)- Francuska je vraćena u pređašnje stanje. Pa ipak, francuskog predsjednika De Gola „svjesno političko ubistvo nakon maja 1968. god.“- ostavilo je bez podrške naroda.
I beogradska studentska pobuna počela je slično pariskoj: jedan broj studenata iz Studentskog grada pokušao je da uđe na priredbu, organizovanu za brigadire koji su išli na dobrovoljnu radnu akciju. Kada je došlo do tuče sa studentima koji su htjeli da uđu na silu, intervenisala je policija i vodenim topom pokušala da ih rastjera. Grupa ratobornih studenata, predvođena Vladom Mijanovićem, studentom sociologije, koji je i prije imao okršaja s policijom, jurišala je na top, koji su oteli i polupali. Studenti su brutalno pretučeni pendrecima, vratili su se u Studentski grad i sve pokrenuli u akciju.
Studenti na Beogradskom univerzitetu (ali i na protestima u Zagrebu, Sarajevu i Ljubljani) tražili su demokratizaciju društva, afirmaciju prava individue, slobodu, socijalnu pravdu i samoupravni socijalizam. Studenti nijesu negirali socijalizam, već su se pobunili protiv realnosti stvorene u ime socijalističkih ideja, koje je državni i politički vrh izdao mnogo ranije, još 1945. godine, kada je najuži krug novog „komunističkog“ establišmenta ušao u vile beogradske buržoazije. Bio je to početak kraja socijalizma u Jugoslaviji. Za razumijevanje ovog pokreta, njegov nastanak, veoma je značajana politička, ekonomska i idejna situacija u Jugoslaviji prije i poslije 1968. godine. Reforma koja je započeta 1964. godine intenziviranjem mehanizama tržišta i uključivanje u svjetsko tržište rada, da bi se povećala produktivnost, dovela je do još veće nezaposlenosti, masovnijeg odlaska radnika u zapadnu Evropu, značajnog povećanje socijalnih razlika i dr. Prema takvoj reformi studenti su se kritički odnosili- bili su čuvari revolucije i socijalizma.
Režim je imao jasan cilj: studente treba izolovati od radnika, a Beograd od Sarajeva i Zagreba, gdje su se studenti digli na noge u znak solidarnosti sa Beogradskim univerzitetom. Grupa profesora zabranila je proteste u zgradama Sarajevskog univerziteta. U Zagebu, a naročito na Filozofskom fakultetu i Fakultetu politički nauka održani su masovni protesti. Studente su predvodili aktivisti vezani za filozofski časopis ‚‘Praksis‘‘ i Korčulansku ljetnju školu. Na ova dva fakulteta trajali su mitinzi tri- četiri dana da bi intervencijom političkog vrha bili okončani. Dvojica profesora Lj. Boban (Filozofski fakultet) i D. Bilandžić (Fakultet političkih nauka) istovremeno su obavijestili studente da je Mihailo Marković održao pročetnički govor u Beogradu i klicao Draži Mihailoviću. Zbunjeni studenti su se razišli i to je bio kraj njihove akcije.
Šta se događalo u Podgorici? U vrijeme demonstracija još u Crnoj Goro nije bio konstituisan Univerzitet. Od dogovora studenata i nastavnika da na Trgu Ivana Milutinovića održe protestni skup i podrže zahtjeve beogradskih studenata nije bilo ništa- tadašnji sekretar Opštinskog komiteta SK Titograda zaprijetio je da niko ne smije „namoliti nosa“ na Blažovom mostu. Studenti i nastavnici su se okupili u velikoj sali Ekonomskog fakulteta, gdje su im se obratili ne samo njihovi profesori, već i „ čelnici Partije i države.“ Na zboru su usvojeni „zaključci i podrške (!) aktivnostima i stavovima studenata sa jugo-univerziteta“. Istorijski kodiran strah, koji je u vrijeme obračuna sa pristalicama Rezolucije IB još više učvršćen, i naše duboko ukorijenjeno idolopoklonstvo prema glavarima, učinili su svoje- dovoljno je bilo da se predsjednik komiteta“ glasne“ i priprijeti da niko od studenata i nastavnika ne krene prema centru grada. Od 1968. do danas nijesmo se promijenili-ostali smo jadovi, bez lične i građanske kuraži.