Pi­še: mr Va­silj Jo­vo­vić


La­tin­ski pje­sni­ci i sve­šte­ni­ci hva­le i uz­di­žu Sve­tog Sa­vu, kao sve­ti­te­lja i pro­sve­ti­te­lja. An­tun Sa­sin na­zi­va ga „Slav­ni Sa­va”, Je­ro­nim Ka­va­njin sla­vi Sve­tog Sa­vu ovim ri­je­či­ma: „Mudro če­do Sve­ti Sa­va, di­ka, kri­post, sve­tost, sla­va; bi­skup gra­da po­glav­no­ga, uzor vr­ha aton­sko­ga, pun do­stoj­stva i sve­to­sti.” Fra An­dri­ja Ka­čić Mi­o­šić pje­va: „Rad ču­de­sa sve­ti­te­lja Sa­ve, slo­vin­ske ga sve dr­ža­ve sla­ve.” U lje­to­pi­su Bran­ko­vi­ća se go­vo­ri: „Tur­ci vje­ru­ju Sve­tom Sa­vi i uzi­ma­ju znak kr­sta i po­kr­šta­va­ju se”. Pre­ma to­me kult Sve­tog Sa­ve bio je ve­li­ki i kod na­ših mu­sli­ma­na. Za­to sve­ti­telj­ska ide­ja, is­ti­če pro­to­je­rej Mi­ha­i­lo Vu­ji­sić, tre­ba da u na­šem na­ro­du uop­šte do­bi­je onu moć i si­lu, ka­kvu je ima­la u pro­šlo­sti, pa on­da da za­hva­ti i one ko­ji su se od­ro­di­li od ove ide­je.
Pe­tar Še­ro­vić za­klju­ču­je da ama­net Sve­tog Sa­ve: ne­za­vi­snost od tu­đi­na i brat­ska lju­bav i slo­ga, ko­ju je on pro­po­vje­dao, a ko­ji­ma se i na­ša Bo­ka vje­ko­vi­ma od­li­ko­va­la, kao i po­što­va­nje ko­je je do da­nas cje­lo­kup­ni naš na­rod bez raz­li­ke u vje­ri vje­ko­vi­ma ga­jio pre­ma ovom na­šem ve­li­kom sve­ti­te­lju i naj­ve­ćem si­nu na­šeg na­ro­da, tre­ba da bu­de i ubu­du­će čvrst te­melj slo­bo­de i je­din­stva na­še na­ci­je i dr­ža­ve.
Mje­sto Vla­di­mi­ro­vog dvo­ra
Ili­ja Ra­du­lo­vić na­vo­di da je po­sli­je pa­da Ra­ške u vi­zan­tij­ske ru­ke Ze­ta usta­la da sa­ču­va sa­mo­stal­nost i po­če­la da ra­di na oslo­bo­đe­nju i oku­plja­nju srp­skih ze­ma­lja na či­jem če­lu bi ona sta­ja­la. Vla­di­mir je ro­đen oko 970. go­di­ne u Du­kljan­skoj obla­sti, ra­ni­je Pre­va­li­ta­ni, a ka­sni­joj Ze­ti, od oca kne­za Pe­tri­sla­va, po­tom­ka tre­binj­skog kne­za Tu­go­mi­ra. Po­sli­je smr­ti kne­za Pe­tri­sla­va do­šao za kne­za Ze­te i Pod­gor­ja nje­gov sin Vla­di­mir, dok je Vla­di­mi­rov stric Dra­go­mir vla­dao Hu­mom i Tre­bi­njem. Za vri­je­me vla­da­vi­ne kne­za Vla­di­mi­ra od­no­si iz­me­đu Ze­te i Vi­zan­ti­je su bi­li do­bri, Vi­zan­ti­ja je sma­tra­la Vla­di­mi­ra svo­jim pri­ja­te­ljem. Sa­mu­i­lo, car ma­ke­don­skih Slo­ve­na, za­ro­bio je Vla­di­mi­ra 998. go­di­ne i po­slao ga u svo­ju pre­sto­ni­cu Pre­spu, gdje ga je ože­nio svo­jom kćer­kom Ko­sa­rom (cr­kve­no Te­o­do­ra). Sa­mu­i­lo je vra­tio Vla­di­mi­ru na upra­vu Ze­tu i dao mu još sje­ver­ni dio drač­ke obla­sti, dok je nje­go­vom stri­cu Dra­go­mi­ru vra­tio Tre­bi­nje i Hum. Car Jo­van Vla­di­slav, si­no­vac ca­ra Sa­mu­i­la, po­gu­bio je na pre­va­ru kne­za Vla­di­mi­ra 22. ma­ja 1016. go­di­ne u Pre­spi.
An­dri­ja Jo­vi­će­vić svoj rad po­či­nje ri­je­či­ma da je Ze­ta da­la pr­vog srp­skog sve­ti­te­lja Sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra. Jo­vi­će­vić sma­tra da je Vla­di­mi­ro­va pre­sto­ni­ca bi­la u da­na­šnjoj Kra­ji­ni, oblast po­red Ska­dar­skog je­ze­ra, ne­da­le­ko od Ska­dra i mo­ra, a da se na jed­nom bri­je­gu u se­lu Ko­šta­ni, ko­je se da­nas zo­ve Kra­ljic, na­la­zio Vla­di­mi­rov dvor. U bli­zi­ni dvo­ra na­la­zio se ma­na­stir Sv. Ma­ri­je (Pre­či­ste Kra­jin­ske), gdje je bio sa­hra­njen Vla­di­mi­rov otac. Na­vo­de­ći ka­zi­va­nje Po­pa Du­klja­ni­na (sre­di­na XII v.) Jo­vi­će­vić is­ti­če da se na Vla­di­mi­ro­vom gro­bu u Pre­spi vi­dje­la bo­žan­ska svje­tlost. Ti­je­lo mu je pre­ne­se­no iz Pre­spe u Sv. Ma­ri­ju u Kra­ji­ni, gdje le­ži u cje­lo­sti i pu­šta od se­be mi­ro, Vla­di­mir u ru­ci dr­ži dr­ve­ni krst, ko­ji mu je po­slao kao za­log Vla­di­slav. Kraj Vla­di­mi­ro­vog ći­vo­ta u Kra­ji­ni se oku­plja si­lan svi­jet na dan ka­da je po­gu­bljen (22. ma­ja).
Ka­sni­je su se mo­šti Sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra na­la­zi­le u ma­na­sti­ru sv. Jo­va­na kod El­ba­sa­na, ali krst ko­ji je car Vla­di­slav po­slao Vla­di­mi­ru ostao je u ma­na­sti­ru Pre­či­ste Kra­jin­ske. Kar­lo To­pi­ja je oko 1381. go­di­ne po­di­gao na te­me­lji­ma ne­kog sta­ri­jeg ma­na­sti­ra no­vi ma­na­stir sa cr­kvom, u ko­me je smi­je­stio ći­vot sa ti­je­lom Sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra, ko­ji je u Al­ba­ni­ji kao Sve­ti Jo­van (ar­ba­na­ški Šin Đon), pri­znat za sve­ca od pra­vo­slav­ne cr­kve. Sta­nov­ni­štvo gra­da Dra­ča sla­vi Jo­va­na Vla­di­mi­ra kao svog za­štit­ni­ka.
Vla­di­mi­rov krst
po­stao sve­ti­nja
Jo­vi­će­vić is­ti­če da se kult Sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra sve vi­še uz­di­zao i da je ma­na­stir Pre­či­ste Kra­jin­ske po­stao sve­ti­nja Ze­te, a po­sli­je pre­no­sa mo­šti­ju Sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra u El­ba­san i ru­še­nja ma­na­sti­ra u Kra­ji­ni, Vla­di­mi­rov krst je po­stao sve­ti­nja. Na kra­ju Jo­vi­će­vić na­vo­di da je ži­va uspo­me­na na „Sve­tog Kra­lja”, ka­ko u obla­sti Ru­mi­je na­zi­va­ju Sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra, kao i da je u Ze­ti kroz mno­ge vje­ko­ve osta­la uspo­me­na na pr­vog srp­skog sve­ti­te­lja. Svi na­ro­di ko­ju su se iz­mi­je­ni­li u ovoj obla­sti na­sli­je­di­li su jed­ni od dru­gih du­bo­ko po­što­va­nje pre­ma ime­nu Sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra i sve­ča­no pro­sla­vlja­nje uspo­me­ne na nje­ga.
Zna­čaj Sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra le­ži u to­me što je pr­vi vla­dar po­što­van kao sve­tac u ne­koj srp­skoj kne­že­vi­ni, uz či­je se ime ve­zu­je mo­tiv sve­to­sti, od­no­sno hri­šćan­skih vr­li­na ko­je kra­se vla­da­ra.
(KRAJ)