Pi­še: PE­RI­VO­JE PO­PO­VIĆ

Bi­bli­ja je ra­no pre­vo­đe­na i na slo­ven­ske je­zi­ke. Pr­vi pre­vo­di ura­će­ni su u vri­je­me stva­ra­nja slo­ven­ske pi­sme­no­sti (Ći­ri­lo i Me­to­di­je). Na srp­ski je­zik pre­ve­li su je Vuk Ka­ra­džić 1847. (No­vi za­vjet) i Đu­ra Da­ni­čić 1869. (Sta­ri za­vjet).
Bi­bli­ja je vje­ko­vi­ma iz­vor po­seb­nog na­dah­nu­ća u knji­žev­no­sti ali i u mu­zi­ci, u li­kov­nim umjet­no­sti­ma, u po­zo­ri­štu, na fil­mu i sl.
Ide­ja o hri­šćan­skoj Bi­bli­ji kao No­vom za­vje­tu pro­is­te­kla je iz ra­no­hri­šćan­skih tek­sto­va ko­ji su u Hri­stu vi­dje­li po­sred­ni­ka u no­vom sa­ve­zu sa Bo­gom. Hri­šćan­ska bi­bli­ja, od­no­sno No­vi za­vjet, sa­dr­ži 27 spi­sa. Ti spi­si se mo­gu po­di­je­li­ti na če­ti­ri vr­ste: če­ti­ri je­van­đe­lja, jed­na ra­na cr­kve­na po­vi­jest, dva­de­set i jed­na po­sla­ni­ca, jed­na apo­ka­lip­sa.
Bi­bli­ja ili Sve­to pi­smo, kod Hri­šća­na ozna­ča­va zbir­ku sve­tih spi­sa ko­ji se di­je­le na knji­ge Sta­rog za­vje­ta i No­vog za­vje­ta.
Pra­vo­slav­na cr­kva uvr­sti­la je u Sta­ri za­vjet 39 knji­ga. Pre­ma ka­no­nu Ri­mo­ka­to­lič­ke cr­kve, Sta­ri za­vjet sa­dr­ži 46 knji­ga, jer ob­u­hva­ta, po­red 39 pro­to­ka­non­skih, i se­dam de­u­te­ro­ka­nonskih knji­ga – za pro­te­stan­te one su apo­krif­ne...
Cilj či­ta­vog ovog (di­je­lom po­zajm­lje­nog) ka­zi­va­nja ni­je pro­sto da­va­nje su­vo­par­ne in­for­ma­ci­je, već se, pri­je sve­ga, ogle­da u po­tre­bi da se vas­po­sta­vi po­la­zno sta­no­vi­šte, po­la­zna tač­ka za hod ko­jim do­la­zi­mo do nu­žnog sa­zna­nja o Nje­go­še­vom dje­lu kao na­stan­ku spo­zna­je Bo­žan­ske svje­tlo­sti, kao po­seb­no vi­đe­ne Lu­če u Vi­jen­cu ra­do­va­nja po­bje­di do­bra nad zlom, po­bje­di Ži­vo­ta nad smer­ti. Vla­di­či­no cje­lo­kup­no dje­lo i je­ste, pri­je, i po­tom, i iz­nad sve­ga apo­te­o­za, ne­po­no­vlji­va him­na Nad­mo­ći Vas­kr­se­nja.
A to je dje­lo, mo­ra se upam­ti­ti, na­sta­lo u vre­me­nu i pro­sto­ru po­seb­nom jer „...po­sma­tra­na sa ne­ke uz­vi­še­ne tač­ke, ova ze­mlja li­či, ka­ko je to ži­vo­pi­sno re­kao De­la­ri,na uz­bur­ka­no oka­me­nje­no mo­re. Dru­gi je­dan put­nik, Le­žan, upo­re­đu­je Cr­nu Go­ru, nje­na vi­so­ka br­da, du­bo­ke klan­ce, ras­tu­re­ne do­li­ni­ce, či­ji se preč­nik kre­će iz­me­ću jed­ne mi­lje i de­set ko­ra­ka, sa ne­kim ogrom­nim me­de­nim sa­ćem sa bez­broj šu­plji­na... ” I to, uisti­nu je­ste ko­šni­ca, je­ste ma­ti­ca um­no­sti i etič­no­sti ljud­ske pred Go­spo­dom. Isto­rij­ska Cr­na Go­ra. Sve­tač­ka. Vla­di­čan­ska i pje­snič­ka, Nje­go­še­va Cr­na Go­ra. U njoj je osvje­šta­na Lu­ča, tu je osi­jan Vi­je­nac. I po­tvr­đen „Pri­mje­ri­ma čoj­stva i ju­na­štva” su­stop­ni­ka Mar­ka Mi­lja­no­va Po­po­vi­ća.
Pri­je ne­go što po­ku­ša­mo da eks­pli­cit­no si­stem­ski po­sta­vi­mo vječ­no re­tor­ska pi­ta­nja – Ko­me svi­je­tli Lu­ča, ko­ga kra­si Vi­je­nac – nu­žno je da se osvr­ne­mo na ne­ke oda­bra­ne (kra­će) Nje­go­še­ve mi­sa­o­ne pje­sme – poj­mom kra­će ov­dje se su­ge­ri­ra i zna­če­nje ma­nje po­zna­te ši­roj či­ta­lač­koj jav­no­sti ka­kav je, re­ci­mo, slu­čaj sa pje­smom „Ko je ono na vi­so­kom br­du”. Pret­po­sta­vlja se da je na­sta­la 1833. go­di­ne, pro­na­đe­na je tru­dom Du­ša­na Vuk­sa­na 1926, a ob­ja­vlje­na 1927. g. (Ne­ki pri­re­đi­va­či, Vu­šo­vić, npr. Na­slo­vlja­va­ju je sa „Po­et”, prem­da se svr­sis­hod­ni­jim či­ni na­slo­vlja­va­nje po pr­vom sti­hu). Da­ta nas pje­sma upu­ću­je na spo­zna­nje da je mla­di po­e­ta, i tek hi­ro­to­ni­sa­ni vla­di­ka, bu­du­ći pje­snič­ki i mi­sa­o­ni ge­ni­je još u ra­nom pe­ri­o­du svo­ga stva­ra­lač­kog za­no­sa bio za­o­ku­pljen ide­jom stva­ra­nja svi­je­ta, na­stan­ka čo­vje­ka (i po­e­te) po li­ku i ob­li­ku Go­spod­njem, ali i mo­gu­ćim gu­blje­njem pra­va na re­če­no ob­lič­je i bla­žen­stvo.
Sud­bi­na ljud­ska oso­bi­to pre­o­ku­pi­ra Nje­go­ša u pje­smi „Cr­no­go­rac k sve­mo­gu­ćem Bo­gu” iz zbir­ke „Pu­sti­njak ce­tinj­ski”, štam­pa­ne na Ce­ti­nju, 1834. g. Ista se pje­sma če­sto, s pra­vom, uzi­ma kao pu­na na­ja­va pje­sni­ko­vog si­stem­skog in­te­re­so­va­nja za te­me ko­je du­bo­ko­um­no tre­ti­ra­ju re­la­ci­je i pro­ble­me du­hov­nog i fi­lo­sof­skog pro­mi­šlja­nja svi­je­ta i po­sta­ja­nja.
U slič­nom smi­slu mo­gu se po­i­ma­ti i po­je­di­ni frag­men­ti iz pr­vog Nje­go­še­vog spje­va –„Svo­bo­di­ja­da”: „O vi­so­ka ne­ba kće­ri/ ko­jom vječ­nost vi­di čo­vjek/ ko­ja uv’jek sve­zu hra­niš/ me| u ma­lim čoj­ka umom/ i vi­so­kim ne­ba du­hom...” – za­ni­mlji­vo je upo­re­di­ti da­ti po­če­tak spje­va sa po­čet­kom Pr­vog pje­va­nja u „Lu­či mi­kro­ko­zma”. Spjev je, pre­ma La­vro­vu, za­vr­šen 1835, a ob­ja­vljen an­ga­žo­va­njem Lju­be Ne­na­do­vi­ća po­sli­je mno­go pe­ri­pe­ti­ja tek 1854. go­di­ne, da­kle na­kon Nje­go­še­vog upo­ko­je­nja.(Na­sta­vi­će se)