PI­ŠE: MI­LI­CA KRALj


Stra­snom mje­rom na­dah­nu­ća u tmi­ni ko­ju je iza­bra­la ne za bdje­nja, već za bud­no bjek­stvo iz dne­va, iz du­bi­na sa­mo­o­dri­ca­nja, je­ca­jem iz pra­ha, pla­čem iz nig­di­ne, uti­hlim go­vo­rom sr­ca, is­pi­sa­la je naj­ljep­šu pje­smu lju­ba­vi: „Ti ko­ja imaš ru­ke ne­vi­ni­je“ – pje­smu is­cje­lju­ju­ćeg sa­mo­o­dri­ca­nja, naj­du­blju is­po­vjed­nu po­ru­ku. Ovu lju­bav­nu pje­smu na­pi­sa­la je 1953. go­di­ne.
Ve­sna Pa­run, naj­ljep­ša od svih pje­sni­ki­nja, na­pi­sa­la je „ako je ži­vot ri­je­ka ko­ja te­če, lju­bav je zla­to na­ta­lo­že­no u ze­mlji“ i „Lju­bav bla­go­slov ze­mlje, i „usnu­log mla­di­ća i još za­po­vjest se­bi”. „Htje­la bih da na­pi­šem pje­smu za one ko­ji ne­ma­ju ni­šta na svi­je­tu osim pa­u­či­ne je­se­njeg sun­ca...“ Nje­na po­e­zi­ja naj­u­bje­dlji­vi­ji je do­kaz da lju­bav stvar­no po­sto­ji kao „ru­ži­no sta­blo pre­pu­no gor­kog so­ka, pla­vi uz­let du­še put vječ­nih vi­si­na”.
Ro­đe­na je 10. apri­la 1922. go­di­ne u Zla­ri­nu. Gim­na­zi­ju je uči­la u Ši­be­ni­ku i Spli­tu, a stu­di­ra­la na Fi­lo­zof­skom fa­kul­te­tu u Za­gre­bu. Pr­vu knji­gu po­e­zi­je„Zo­re i vi­ho­ri“ ob­ja­vi­la je 1947. go­di­ne, po­tom su sle­di­le: „Pje­sme”, „Cr­na ma­sli­na”, „Vi­dra­ma vjer­na”, „Rop­stvo”, „Pu­sti da ot­po­či­nem(...)”, „Tra­gom Mag­de Isa­nos”, „Sto so­ne­ta”, „I pro­la­zim ži­vo­tom”, „Grad na Dur­mi­to­ru”, „Po­li­tič­ko Va­len­ti­no­vo”, „Gri­jeh smr­ti”; pro­zu: „Noć za pa­kost:moj ži­vot u 40 vre­ća” (auto­bi­o­graf­ski ro­man s klju­čem). Ova plod­na pje­sni­ki­nja na­pi­sa­la je 80 knji­ga (osim 30 pje­snič­kih knji­ga i 4 dra­me, 4 ro­ma­na i 21 knji­gu za dje­cu). Do­bit­ni­ca je naj­zna­čaj­ni­jih knji­žev­nih na­gra­da: Na­gra­da Ma­ti­ce Hr­vat­ske, Gra­da Za­gre­ba, Go­di­šnje na­gra­de Vla­di­mir Na­zor, Vi­tez, Zma­je­ve na­gra­de za naj­u­spje­šni­jeg dječ­jeg pje­sni­ka, Ma­sli­nov vi­je­nac, Tin Uje­vić, Evrop­ske na­gra­de za knji­žev­nost Knji­žev­ne op­šti­ne Vr­šac. Umr­la je 25. ok­to­bra 2010. go­di­ne u Za­gre­bu. Ve­sna Pa­run je­dan je od naj­pre­vo­đe­ni­jih hr­vat­skih auto­ra
Ču­de­sna me­ta­mor­fo­za ži­vo­ta i pje­snič­kog dje­la ostva­ri­la se kod ove pje­sni­ki­nje, i ona, iza­bra­na vo­ljom sve­mi­ra, bo­žan­skom pro­mi­sli, ima pot­pu­no pra­vo da iz­go­vo­ri ka­ko sta­nu­je u pje­smi, na nje­nom tlu. Po drev­nim prin­ci­pi­ma mit­ske iden­ti­fi­ka­ci­je že­na se u nje­nim pje­sma­ma po­is­to­vje­ću­je sa pri­ro­dom, sa snom i bez­djet­nim ma­te­rin­stvom. Pje­sma je bi­la is­pu­nja­va­ju­ći ekvi­va­lent ži­vo­tu ko­ji se od­vi­jao na dru­gim, stvar­no­sni­jim stra­na­ma; ži­vot či­ju je te­ži­nu osje­ti­la kao mla­da dje­voj­ka na rad­noj ak­ci­ji Ša­mac–Sa­ra­je­vo, ka­da se te­ško raz­bo­lje­la od ti­fu­sa. Po­tom su se u tu ži­vot­no-pje­snič­ku ni­sku upli­ta­le ne­ke mu­ške sje­ne, po­put nje­ne ve­li­ke lju­ba­vi, zbog ko­je je par go­di­na od 1962. do 1967. pro­ve­la u Bu­ga­r­skoj, gdje se uda­la i na­kon raz­vo­da vra­ti­la u Za­greb. Od ta­da je ži­vje­la kao slo­bo­dan knji­žev­nik. O ži­vot­nim te­ško­ća­ma ko­je su je od dje­tinj­stva, pa sve do smr­ti pra­ti­le, re­kla je sle­de­će: „Naj­vi­še mr­zim kad me zo­vu po­e­te­sa, kad pa­te­tič­no gnja­ve sa stva­ra­njem i po­e­zi­jom; o po­e­te­sa­ma se pi­šu di­ser­ta­ci­je i odr­ža­va­ju se­mi­na­ri; one ne bi smje­le ži­vje­ti na kra­ju gra­da, u sta­nu bez vo­de i gri­ja­nja...”
Ne­ko vri­je­me pro­ve­la je u Bu­dvi, u me­di­te­ran­skom pej­za­žu, ko­ji se po­is­to­vje­tio sa pej­za­žom nje­nog za­vi­ča­ja. Sup­til­na, iz­ni­jan­si­ra­na, su­ve­re­na vla­dar­ka ap­so­lut­ne ima­gi­na­ci­je, i svi­je­tlog na­dah­nu­ća i iro­ni­je, nje­na me­ta­fo­ra pre­kri­la je sve is­ku­stve­ne i do­sa­nja­ne pre­dje­le; do­spjev­ši do sa­me sr­ži bi­ti­sa­nja. Mag­net­ska si­li­na ko­ja iz­bi­ja iz nje­nog sti­ha rav­na je si­li­ni po­tre­sa ko­ji se ja­vlja­ju u du­bi­ni ze­mlje u po­ža­ru uža­re­nog gro­tla iz ko­je se šte­dro u svim smje­ro­vi­ma ra­si­pa pla­me­na mag­ma. Pje­sni­ki­nja je pri­zva­la svje­tlost, pri­zva­la je po­ni­šta­va­nje se­be i po­nov­no ro­đe­nje iz ni­šta­vi­la, pri­zva­la je lju­bav sr­cem „pla­me­nim kao usje­vi“ du­šom ko­ja je htje­la da je „pu­sti­mo ruj­nu va­tra­ma ru­jan­skih ru­ža“, i ubi­je­di­la nas da pje­sma mo­že za­na­vi­jek bi­ti „ko­li­jev­ka sun­ča­na smi­lja.“
Po­e­zi­ja je kao i vje­tar – neo­če­ki­van, ne­zna­no ot­kud na­do­šao go­vor pra­zni­na. Kad pje­sme slu­šaš u pod­ne­blju s ko­jim su sra­sle, od pje­sni­ka sa­mih – to ni­su pje­sme, već br­da, je­ze­ra, rav­ni­ce. Ma­ka Di­zda­ra i „Mo­dru ri­je­ku“ čuh u Tre­bi­nju, Da­rin­ku Je­vrić s „De­čan­skim zvo­ni­ma“ u Nik­ši­ću, Ra­do­mi­ra An­dri­ća s „Kr­ča­gom ve­čer­njim“ u Kru­šev­cu, Bra­nu Pe­tro­vi­ća u Vr­njač­koj Ba­nji. Go­vo­rio mi je Bran­ko Milj­ko­vić svo­je sti­ho­ve no­ću u ka­bi­ni te­le­fon­skoj na Ka­ra­bur­mi. Ste­van Ra­ič­ko­vić po­red Ti­se (ili Du­na­va?). Ne­koć u Som­bo­ru, pod naj­hla­do­vi­ti­jim ze­le­nim kro­šnja­ma lje­ta, ne­ko je iz­mo­lio na­glas pre­div­nu „San­ta Ma­ria del­la Sa­lu­te“ La­ze Ko­sti­ća. Pre­ci­znu de­fi­ni­ci­ju sop­stve­nog stva­ra­lač­kog po­stup­ka i op­se­siv­ne ve­za­no­sti i pri­pad­no­sti pje­snič­koj ri­je­či opi­sa­la je: „Sve što sam do­ta­kla u svi­je­tu sa­gra­di­lo je hram u me­ni“. Pje­snič­ki hram sa­zdan od iskon­ske žen­ske čul­no­sti, lju­ba­vi i smr­ti, ra­sta­na­ka i po­nov­nog sa­sta­ja­nja, snev­nog i po­jav­nog, pr­ko­snog i po­da­tlji­vog. Pje­snič­ki hram u ko­me je „zeb­nju za za­gr­lja­jem“ za­mi­je­ni­la „no­silj­kom za bo­žan­stva na ra­me­nu i kri­li­ma ko­ja će ogri­ja­ti pti­cu.“
(NA­STA­VI­ĆE SE)