-PIŠE: PROF. DR VESELIN JOVOVIĆ

Kardiovaskularne bolesti su sve rasprostranjenije i predstavljaju sve veći socio-medicinski i ekonomski problem, pri čemu poprimaju razmjere globalne epidemije. Bolesti srca i moždani udar (šlog) danas su najveće ubice u svijetu. One su vodeći uzrok obolijevanja, radne nesposobnosti, apsentizma (odsustva s posla) i prevremene smrtnosti do 65. godine starosti. Prema dostupnim podacima, 2005. godine odnijele su 17,5 miliona ljudskih života. Početkom 20. vijeka na KVB otpadalo je oko deset odsto obolijevanja i smrtnosti, a početkom 21. vijeka procenat se povećao na oko 30 odsto. Nas posebno zabrinjava činjenica da se u nerazvijenim zemljama taj procenat kreće i do 60, a u zemljama u razvoju čak i do 82 odsto. Prema podacima republičkih zavoda za statistiku, procenat smrtnosti od KVB u zemljama našeg regiona kreće se do blizu 60 odsto (Tabela).
Faktori rizika
Savremeni čovjek koji živi u uslovima razvijene civilizacije izložen je mnogim pozitivnim, ali i negativnim uticajima sredine i specifičnog načina života, koga karakteriše dugotrajni boravak u pasivnim položajima. Takav način života, i pored evidentne akceleracije, uzrokuje tzv. „stanje prije bolesti”, čiji uzroci najčešće leže u hipodinamiji (nedovoljnom kretanju), koja prijeti ozbiljnim zdravstvenim problemima i preranoj smrti.
Biološki aksiom, koji su mnogi utvrđivali na sebi i drugima, francuski botaničar Lamark iskazao je sadržajnom rečenicom „Funkcija razvija organ”. Međutim, ovo pravilo neizbježnog biološkog zakona ima i svoju, na žalost, vrlo lošu stranu, koja glasi: „Nedostatak funkcije dovodi do atrofije (propadanja) organa”. Naime, nedostatak dovoljno čestih i intenzivnih naprezanja mišićnog sistema dovodi do niza negativnih posledica. Prvo slabi energetska razmjena, zatim osnovni fiziološki sistem i lokomotorni aparat, što uslovljava pojavu ateroskleroze i gojaznosti. Stručnjaci su gojaznost, dijabetes, hipertenziju i povišeni holesterol, objedinili kao bolesti pod nazivom metabolički sindrom, poznatiji kao smrtonosna četvorka.
Zbog nedostatka kretanja razvijaju se procesi limfostaze, odnosno, zaustavljanje limfe, koja predstavlja čovjekov imunitet. Tada i mala prehlada može da izazove akutna oboljenja disajnih puteva koji se teško liječe, zato što limfa stoji, a imunitet ne radi.
Proširene vene i problemi sa srcem
Kada se čovjek ne kreće, pojavljuju se proširene vene i problemi sa srcem, jer je narušeno oticanje krvi iz vena. Takođe, svaka hipodinamija dovodi do nedostatka kiseonika, pri čemu pati mozak, pa misaone sposobnosti opadaju geometrijskom progresijom. Zatim, kada se čovjek ne kreće, njegov organizam se postepeno puni toksinima, koji se talože u kapilarima, koji postepeno prestaju da rade.
Epidemiološka istraživanja ukazuju da postoje brojni uzroci nastanka ateroskleroze i kliničkih manifestacija, odnosno, bolesti srca i krvnih sudova. Razvoj bolesti je naročito ubrzan ako je prisutno više faktora rizika.
Među faktorima rizika na koje se može uticati najvažniji su: Hipodinamija (nedovoljna fizička aktivnost); Pušenje; Hipertenzija (povišen krvni pritisak); Povećan nivo masti (holesterola i/ili triglicerida) u krvi; Gojaznost (povećana tjelesna težina); Dijabetes (šećerna bolest).
Petrović-Origano i sar. (2010) su prema metodi DEJLI (engl. DALY – Disability Adjusted Life Years – zbirna mjera koja označava broj izgubljenih godina života zbog prerane smrti i onesposobljenosti) utvrdili da je fizička neaktivnost vodeći faktor rizika nastanka KVB u Srbiji (Tabela). Slična slika stanja faktora rizika je i u ostalim državama regiona. Najnovija istraživanja na velikom broju ispitanika u SAD, takođe su pokazala da je adekvatna fizička aktivnost najvažniji faktor u održavanju dobrog zdravlja, a time i prevencije KVB.(Nastaviće se)