-PIŠE: BORIVOJE ĆETKOVIĆ

Za istoričare kojima je jedino stalo do istine legalitet Podgoričke skupštine ne može se dovesti u pitanje. Jedan od njih je i akademik Dragoljub Živojinović, veliki poznavalac ove značajne dionice istorije Crne Gore. Evo i njegove ocjene: „Kralj Nikola je to činio (dovodio je u pitanje legalitet Podgoričke skupštine –nap. B. Ć.) tvrdeći da niko nema pravo osim njega da sazove veliku skupštinu, da je stara crnogorska skupština bila još na snazi. Bilo je i očigledno da je skupština sazvana i da su izbori bili obavljeni na nekim mjestima sigurno uz podršku novca koji su Srbijanci ili srpski vojni predstavnici davali određenim ljudima. U to nema sumnje. Ne mislim da je sve sto posto bilo čisto, ali je najveći deo ljudi i, to je po mom mišljenju, ako smem da kažem, jedna najreprezentativnija crnogorska skupština koja je donosila nekakve odluke. U njoj su učestvovali predstavnici svih crnogorskih slojeva, svih plemena, učitelji, đaci, sveštenici, činovnici, bogati, siromašni, svi. Nije bilo reprezentativnijeg izbora ljudi nego što je bilo u toj skupštini tada. I ja je smatram legitimnim predstavnikom volje i želje Crne Gore, odnosno crnogorskog stanovništva toga vremena u tom trenutku. Što se posle dogodilo to je drugo.”(„Svetigora” – januar/februar, 2007.godine.)
Kako su sprovedeni izbori?
Pozivajući se na „Ujedinitelje” J. Ćetkovića, dr Bojović prenosi da su izbori izvršeni bez ikakvog terora, u najboljem redu, bez ikakvog ozbiljnog incidenta i da je većina izabranih poslanika bila za ujedinjenje. Još dok su vršene pripreme, odlučeno je da se skupština održi u Podgorici. Izvršene su sve neophodne tehničke pripreme (izbor zgrade i sale, smještaj poslanika, angažovanje stenografa i drugo).
U zgradi Monpola duvana u Podgorici 11 /24. novembra 1918. godine sastalo se 165 narodnih poslanika iz devet okruga (metohijski, andrijevički, beranski, pljevaljski, kolašinski, nikšićki, podgorički, barski i cetinjski).Rad skupštine može se pratiti na na osnovu sačuvanih stenograma i zapisnika, ali i drugih izvora.
Dr Bojović je dao kraći osvrt na dvije sjednice Podgoričke skupštine, održane 11. i 12. novembra 1918. godine, na kojima se glasalo za predsjednika i potpredsjednike skupštine. Najviše glasova za predsjednika dobili su Savo Cerović (82) i Milosav Raičević (73), dok je Janko Spasojević dobio jedan glas.
Na listi za potpredsjednike najviše glasova je dobio Lazar Damjanović (135), a slijede Savo Fatić (87), Savo Cerović (37), Risto Jojić (19), Jevto Popović (16), Milosav Raičević (6) i Radule Jauković (4). Za potpredsjednike skupštine izabrani su, dakle, Lazar Damjanović i Savo Fatić. Na ovoj sjednici poslanici su položili i zakletvu.
Polaganje zakletve
Jedan broj poslanika tražio je da se zakletva položi bez sveštenika – pred predsjednikom. Ipak, odlučeno je da se zakunu pred sveštenikom u prisustvu predsjednika.Tekst zakletve glasi:
„Ja, N.N., zaklinjem se svemogućim Bogom da ću u ovom skupštinskom zasjedanju raditi samo za dobro i sreću našega naroda. Kako ovu zakletvu ispunjavao tako mi Bog pomogao. Amin”.
Kako je polagana zakletva u vrijeme knjaževe vladavine
Za vrijeme vladavine Nikole I Petrovića poslanici su polagali sljedeću zakletvu:
„Zaklinjem se jedinim Bogom da ću knjazu gospodaru veran biti, da ću ustav verno čuvati i da ću pri mome radu u Narodnoj skupštini jedino imati pred očima opšte dobro Knjaza gospodara i Otadžbine. Kako ovo ispunio, onako mi Bog pomogao i ovoga i onoga sveta”. (N. Đonović, Crna Gora pre i posle ujedinjenja, 1939:38.)
Poslanici Podgoričke skupštine zaklinju se da će „raditi za dobro i sreću našeg naroda”, dok su njihove kolege iz Narodne skupštine imale „pred očima „prvo „opšte dobro Knjaza gospodara”, a potom” dobro otadžbine”.
Narod se u zakletvi poslanika Narodne skupštine ne pominje. Nesporno je: poslanici Podgoričke skupštine „pogazili” su knjažev ustav – „pred očima” nisu imali „opšte dobro Knjaza gospodara”. A umjesto „Otadžbine”, zaklinju se „u sreću i dobro našeg naroda”.
(Nastaviće se)

---