-PRIPREMIO: MILADIN VELjKOVIĆ

U prvim godina poslije rata nova vlast je, kao i u ostalim strukama i djelatnostima, bila primorana da u popunjavanju diplomatske službe pravi kompromise. Kompromis je bio nametnut nedostatkom sopstvenih stručnih kadrova, ali i s obzirom prema zapadnim državama u periodu dok nova vlast nije bila učvršćena. Zato je vladajuća partija preuzimala za rad u ministarstvu i diplomatskim predstavništvima sve one službenike Ministarstva inostranih djela Kraljevine Jugoslavije koji tokom rata nijesu bili kompromitovani i nijesu sarađivali sa okupatorom, iako se kod njih postavljalo pitanje odanosti novoj državi i partiji i dovodila u sumnju sposobnost i želja za usvajanje marksizma i zastupanje spoljne politike nove, komunističke vlasti. U diplomatska predstavništva u inostranstvu su poslije rata upućene predratne diplomate od karijere ili građanski političari. Zato su i u ministarstvu i u diplomatskim predstavništvima poslije rata preovlađivali nekomunisti, čak i na rukovodećim položajima, sve do sukoba sa Informbiroom, kada je ovaj odnos brzo i sistematski promijenjen u korist članova partije.
Kompromis je postojao i u vrhu aparata koji je sprovodio spoljnu politiku. Prvi ministar spoljnih poslova nove Jugoslavije u vladi DFJ 7. marta 1945. bio je nekomunista, pravnik i političar Ivan Šubašić (1892–1955), mada su spoljnom politikom stvarno rukovodili Josip Broz Tito i Politbiro CK KPJ. Šubašić je prije rata doktorirao prava i postao član Hrvatske seljačke stranke; bio je narodni poslanik i ban Banovine Hrvatske 1939; tokom Drugog svjetskog rata je bio u inostranstvu, a 1. juna 1944. postao je predsjednik vlade Kraljevine Jugoslavije; u tom svojstvu je na podsticaj saveznika pregovarao sa Josipom Brozom, sklopio s njim sporazume juna i novembra 1944, na osnovu kojih je došlo do formiranja vlade DFJ marta 1945. u kojoj je dobio resor spoljnih poslova; ne slažući se sa politikom komunista podnio je ostavku oktobra 1945. Poslije Šubašićeve ostavke, od oktobra 1945. do februara 1946, spoljnu politiku je i formalno kao ministar vodio Tito, da bi ga naslijedio Stanoje Sv. Simić (1893–1970), nekomunista i diplomata predratne Jugoslavije. Simić je završio Pravni fakultet i kao diplomata Kraljevine SHS/Jugoslavije bio na dužnostima u Briselu, Budimpešti, Tirani, Korči, Zadru, Parizu, Bratislavi, Ankari, Stokholmu, od novembra 1942. kao ambasador u Moskvi, da bi se 1944. opredijelio za NOP, aprila 1945. postavljen za ambasadora u SAD, a od marta 1946. do avgusta 1948. obavljao je i dužnost ministra inostranih poslova FNRJ.
Pored toga, u diplomatskim predstavništvima su mjesta ambasadora ili poslanika zauzeli nekompromitovani političari i diplomate nekomunisti: Sava Kosanović (SAD), Ljubo Leontić (Velika Britanija), Ožin Simić (Turska), Miloš Moskovljević (Norveška), Milan Ristić (Švajcarska), Izidor Cankar (Grčka), Marko Ristić (Francuska), itd. Nekomunisti su bili u većini u svim diplomatskim predstavništvima Jugoslavije u inostranstvu, osim Moskve i delegacija u poraženim zemljama – Njemačkoj, Austriji, Mađarskoj i Italiji. Na primjer, u ambasadi u Ankari je 1947. bilo dva člana i jedan kandidat KPJ i sedam nekomunista, među kojima i ambasador B. Simić, a u konzulatu u Carigradu jedan komunista i tri vanpartijca. U jugoslovenskom poslanstvu u Kairu radio je prvih poslijeratnih godina veliki broj diplomatskih službenika iz diplomatije Kraljevine Jugoslavije, a početkom 1946. samo su poslanik Ešref Badnjević i sekretari Vidmar i Ćurčija bili članovi KPJ.
Državnom i partijskom rukovodstvu je tokom prvih poslijeratnih godina bilo jasno da u redovima odanih partijskih kadrova, pristalica partijskih spoljnopolitičkih stavova i ideoloških dogmi, nije bilo dovoljno poznavalaca međunarodnih odnosa, stranih jezika i drugih znanja potrebnih za rad u diplomatiji, koji bi zamijenili učene i sposobne, ali ideološki nepouzdane građanske diplomate i političare. (NASTAVIĆE SE)

---