-Piše:DR Radoslav T. Stanišić

Širenje moći Holivuda je omogućio Prvi svjetski rat, koji je privremeno eliminisao evropsku konkurenciju, uglavnom francusku i italijansku, i obezbjedio Americi dominaciju nad svjetskim filmskim tržištem tokom sledećih petnaest godina, pa čak i kasnije, mada se konfiguracija tržišta promijenila poslije pojave zvuka na filmu. Prije avgusta 1914. američka filmska industrija je bila prinuđena da se upusti u konkurenciju na otvorenom tržištu sa svim velikim evropskim industrijama, pa je nekoliko godina zapravo zaostajala za filmskim industrijama Italije i Francuske. Neposredno prije rata, međutim, pozicija Francuske je oslabila, a u svijetu slavni italijanski spektakli su počeli da gube publiku u korist konkurencije iz Amerike. Ali, i u samoj Americi je pojava visokobudžetnih dugometražnih filmova dovela do znatnog rasta standarda filmske proizvodnje tokom godina neposredno pred rat, dok je broj gledalaca rapidno rastao. U nekim sektorima je američki film čak počinjao da dobija ugled umjetničke forme: pisane su ozbiljne knjige o filmu, na primjer, pjesnik Vejčel Lindsi, The Art ofthe Moving Picture, 1915, i filozof Hugo Minsterberg, The Photoplay: A Psychological Study, 1916, a novine su uvele stalne rubrike posvećene izvještajima o „foto-dramama“. Kada je u Evropi izbio rat, krajem ljeta 1914, evropska filmska industrija je praktično prestala da radi, jer su hemikalije koje služe za proizvodnju celuloida bile potrebne za proizvodnju baruta. Američki film je, međutim, tokom rata napredovao u političkoj i ekonomskoj sigurnosti. Džejkobs procjenjuje da su SAD, koje su 1914. proizvodile samo nešto preko polovine ukupnog broja filmova u svijetu, do 1918. proizvodile skoro sve. Tako se desilo da je tokom četiri godine Amerika imala potpunu kontrolu međunarodnog filmskog tržišta i osnovala izvanredan svjetski sistem distribucije, pa je cio svijet, uključujući Aziju i Afriku, ali ne računajući Njemačku koja je ratovala, od 1914. do 1918, gledao isključivo američke filmove, ako ih je uopšte i gledao. Neposredno po sklapanju Versajskog mira, 1919. godine, 90 odsto filmova koji su prikazivani u Evropi činili su američki filmovi, a u Južnoj Americi je ta razmjera bila, i ostala još mnogo godina, skoro 100 odsto. Tokom dvadesetih godina će procentualno učešće ovog filma u Evropi znatno opasti, zahvaljujući tome što su njemačka i Sovjetski Savez u to vrijeme postali velike kinematografske sile, kao i tome što su i druge zemlje počele da štite svoje filmske industrije protekcionističkim zakonima. Ipak, Prvi svjetski rat je doveo američki film na mjesto neprikosnovenog ekonomskog i umjetničkog lidera u svijetu – mjesto koje će zadržati sve do pojave zvučnog filma, a u izvjesnom pogledu i zauvijek.

Od 1898. do 1904. godine francuskim filmom je dominirao Žorž Melijes, čije su scenske fantazije postale toliko popularne da su svi producenti bili prinuđeni da imitiraju njegove tehnike da bi mu konkurisali. To je značilo da su trik-fotografija i statična kamera postale ključne odlike francuskih filmova sve do oko 1905.

Ipak je Melijesov komercijalni uticaj počeo da opada u drugom dijelu decenije jer je njegova Star Film Company, u suštini umjetnička djelatnost malog obima, bila uvučena u konkurentsku borbu s bezobzirnom i monopolističkom Pathe Freres, koju je 1896. osnovao bivši proizvođač fotografija Šarl Pate (1863–1957).

Istoričar francuskog filma Žorž Sadul, Šarla Patea je nazvao „Napoleonom filma“, jer je on za samo nešto više od jedne decenije stvorio ogromnu industrijsku imperiju koja je omogućila Francuskoj da dominira međunarodnim filmskim tržištem sve do početka rata. Pate, koga su finansirale neke od najvećih francuskih korporacija, 1902. preuzeo je sve patente Limijera i bavio se prodajom posebno projektovane, poboljšane studijske kamere koja je uskoro zagospodarila tržištem sa obje strane Atlantika, procjenjuje se da je, prije 1918, oko 60 odsto svih filmova snimljeno Pateovom kamerom. Pate je takođe proizvodio i sopstveni filmski materijal, a 1902. je osnovao veliki proizvodni pogon u Vensanu, gdje su se filmovi pravili nalik na fabričke pokretne trake.
(NASTAVIĆE SE)

---