-PRIREDILA: ŽIVANA JANjUŠEVIĆ


Jugoslovenski komunisti su još tokom trajanja rata trasirali osnivanje nove države, zajednice jugoslovenskih naroda. Na zasijedanju AVNOJ-a u Jajcu, 29.11.1943. godine, čiji učesnici nijesu imali legitimitet izabranih predstavnika naroda, donijete su značajne odluke o uređenju buduće države, Demokratske Federativne Jugoslavije.

Crkva i sveštenici će tokom Drugog svjetskog rata i odmah nakon njega dočekati pogrom i fizičko uništenje koje je po posledicama bilo katastrofalno. Tokom rata represalije i hapšenja okupatori su sprovodili nad velikim brojem sveštenika.

PROGON CRKVE I SVEŠTENIKA NAKON RATA

Vlasti 1946. u školama ukidaju vjeronauku, a sveštenicima ukidaju plate i socijalno osiguranje čime je partija započela „borbu protiv religijskih predrasuda“. Organi državne vlasti, po nalogu partije, bez pretjerivanja se može reći, nijesu birali načina i metoda da narod otjeraju od crkve. Što silom zakona, što samovoljom moćnika, oduzimana je crkvena imovina, prebijani i osuđivani sveštenici dovođeni su na prosjački štap i time bili natjerani da napuste sveštenički poziv. Preko brojnih partijskih i omladinskih aktivista zastrašivani su vjernici da ne smiju ići u crkvu i prisustvovati bogosluženju, da ne smiju upražnjavati tradicionalne pravoslavne obrede: slaviti krsnu slavu, sjeći i nalagati badnjake, farbati uskršnja jaja, odlaziti na crkvene svečanosti, posjećivati crkve i manastire, sve u cilju da se narod prikloni silom nametnutoj državnoj komunisitičkoj vjeri i time ateizuje. U tome se u velikoj mjeri uspjelo. Do 1960. godine većina parohija ostala je bez sveštenika. Crkve su ostale bez vjernika i pretvarane u magacine, ostave, štale.

ODUZIMANjE CRKVENE IMOVINE U CRNOJ GORI PO ZAKONU O AGRARNOJ REFORMI IZ 1945. GODINE

Komunisti su još tokom ratnih godina obećali narodu, kad dođu na vlast, da će raskrstiti sa kulacima i zemljoposjednicima, kapitalistima i bogatašima. Ovo obećanje je zapravo kao magnet i privuklo najveći broj siromašnih seljaka koji su kao bezemljaši obrađivali tuđa, pa i manastirska imanja. U tom smislu ubrzano je pripremana i pravna infrastruktura za podržavljenje posjeda, a ne mali broj uglednih i imućnih domaćina likvidiran je tokom rata kao „kulaci i narodni neprijatelji“.

Predsedništvo AVNOJ-a, 9. juna 1945. godine donosi Zakon o konfiskaciji imovine i o izvršenju konfiskacije. U Crnoj Gori pod udar ovog zakona prvenstveno se našla imovina građana koji su tokom rata bili protivnici komunizma ili su bili pripadnici četničkog pokreta pa čak i onih koje su komunisti ubili tokom 1941/42. godine u tz. „lijevim skretanjima“. Vrlo mali broj građana pravosnažno je osuđen i to od vojnih sudova, pored glavne kazne i na konfiskaciju imovine.

Nova, Demokratska Federativna Jugoslavija nastavila je međunarodni državno-pravni kontinuitet sa predratnom Jugoslavijom. Ona je postala vlasnik cjelokupne imovine koja je pripadala prethodnoj državi. Kao sukcesor postala je vlasnik javnih dobara, rezervi zlata, finansijskih sredstava, željeznice, brodova, pošta, fabrika ili dionica u njima koje je ranije posjedovala Kraljevina Jugoslavija. Imovina raznih preduzeća i banaka, znatna crkvena imovina kao i brojne nekretnine koje su bile u vlasništvu pojedinaca ili dioničara, silom zakona, po skraćenoj proceduri postali su državna imovina. Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji donijet je 23. avgusta 1945. godine. Uz ovaj zakon donijeti su i drugi propisi kojima je upotpunjena pravna regulativa.

U toku 1945/46. godine donijet je čitav niz zakona i drugih akata kojima se uređuju pitanja prelaska privatne u državnu imovinu. Po objektima agrarne reforme, na bazi zakona iz 1946. godine od Crkve je oduzeta ukupno 4.345,27 hektara u Crnoj Gori. Ova brojka nije konačna jer je nekim crkvama i manastirima, do osamdesetih godina oduzeto preostalo zemljište koje nije oduzeto 1946. godine (detaljnije u knjizi M. Vojinovića, prim. priređ.).


Nastaviće se

---