Odgovor na optužbe da je vladika Petar II Petrović Njegoš genocidan pisac može biti knjiga „Njegoš i islam” prof. dr Miroljuba Jevtića. Profesor beogradskog Fakulteta političkih nauka, koji predaje politikologiju religije, kaže da Njegoš u islamu nije gledao samo religiju, već državnu politiku Osmanske imperije. Samim tim i svi oni Crnogorci koji su hrišćanstvo zamijenili islamom, u stvari su prihvatali ekspanzionističku i okupatorsku politiku osmanlija. Prihvatali su i opravdavali represivne mjere koje su muslimani sprovodili nad svima onima koji se nisu pokoravali muhamedanskim zakonima. Zato je za Crnogorce tog vremena sasvim prirodno bilo da u oslobađanju od okova otomanske imperije krenu od onih koji su im bili najbliži i koji su najočiglednije manifestovali pokornost sultanu i islamu, a što se moglo shvatiti tokom večeri održane u kripti podgoričkog Sabornog hrama Hristovog vaskrsenja, na predstavljanju knjige „Njegoš i islam”. Na ovu temu su govorili i mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije, dr Jevtić, protojerej-stavrofor Dragan Stanišić, prof. cetinjske Bogoslovije i književnik Milutin Mićović.
Dr Jevtić ističe da je religija vrlo važan inspirator političkog života. Naša istorija impregnirana je religijom, a to je kroz svoje djelo najbolje izrazio Njegoš, ističe dr Jevtić.
- Pod uticajem sekularističke ideologije koja je prožela evropsku društvenu nauku, naročito pod uticajem francuskih prosvjetitelja, Evropa je razvila ideju o religiji kao posljedici nepismenosti, siromaštva i koja će sa povećanjem pismenosti i materijalnog bogatstva lako nestati iz našeg života. Ta ideja je prevladala u našoj društvenoj nauci. To je dovelo dotle da smo zaboravili sve ono što je inspirisalo i stvorilo čitavu ovu istoriju – kaže dr Jevtić.
Zato, danas djeca učeći istoriju uče da je našim državnicima glavni pokretač bilo sve drugo izuzev duhovnosti i religije.
– Njegoš je sažeo cjelokupnu istoriju srpskog naroda do njegovog vremena i pokazao da je ta istorija bila religijska, istorija pravoslavlja - naglašava dr Jevtić. No, to su jako dobro shvatali muslimani i zato pokušavaju da prikažu Njegoša kao čovjeka koji je pogrešno shvatio islam i muslimane.
On naglašava da u islamu nije moguće razdvojiti političku i vojnu teoriju od dogme. Kada bi do toga došlo, nestalo bi islama. Pritom, on naglašava da je islam nadnacionalan, i da je Njegoš to odlično razumijevao. Zanimljiva je i teza koju dr Jevtić iznosi o Vuku i Dositeju.
- Iz najplemenitijih mogućih pobuda oni su izabrali pogrešnu priču iz Evrope. Prisvojili su priču da je jezik osnovna karakteristika političke nacije. To je tragična zabluda, jer je jezik osnovna karakteristika etničke nacije, naroda. Ali, u političkom profiliranju naroda najvažnija je religija – naglašava dr Jevtić.
Mitropolit Amfilohije kaže da je bitno što Jevtić sagledava Njegošev odnos prema islamu i hrišćanstvu u njihovim temeljima. Odnosno, da je suprotno sekularističkim pokretima uvidio da je religija pokretač svih promjena u društvu. Mitropolit Amfilohije podsjeća i na doktrinu islama koja podrazumijeva sveti rat, džihad, koji treba da dovede do uspostavljanja islama u cijelom svijetu, odnosno vlast koja se temelji na osvajačkom principu. Upravo zahvaljujući džihadu kao načelu, islam je danas veoma prisutan u svijetu i tako mu se nameće, ističe mitropolit.
– Njegoš se suočio sa islamom, dubinski ga je prozreo i uočio u čemu je njegova snaga – ističe mitropolit Amfilohije.
On dodaje da je Njegoš shvatio da se preko njega, i njegove crkve i naroda, prelamao duh džihada kao istorijskog načela stvaranja države, a koji je u 17. vijeku dopirao i do Beča”.
- Hrišćanstvo je utemeljilo svoje carstvo na slobodi, a ajeti Kurana govore sprotno tome – ističe mitropolit Amfilohije. Ovo veče, koje je pokrenulo niz pitanja i vrlo aktuelnih tema, na osnovu onoga o čemu svi svjedočimo, i posredno ili neposredno učestvujemo, izuzetno umješno vodio je protojerej Predrag Šćepanović.
Ž.J.


Od problema do rješenja

Protojerej – stavrofor Dragan Stanišić istakao je da je naveća vrijednost knjige da izazove nadahnuće i pruži nova saznanja, i ponuka na nova stvaranja. A, knjiga dr Jevtića je upravo takva, navodi Stanišić, jer jasno navodi kakve je probleme imao Njegoš u susretu sa islamom kao državnik i vladika, a što je izrazio kroz svoju poeziju, koja se danas često tema ideoloških progona.
„Sve što Njegoš kaže o Turcima, više je u ravni problema, nego rješenja”, ističe Stanišić.


Važna teološko-filozofska misao

Mićović je istakao da Jevtić kroz ovu knjigu govori o Njegoševom odnosu prema islamu, odnosno islamskoj državnoj i okupatorskoj praksi. Ipak, naglašava da bi ova knjiga mogla u Crnoj Gori biti shvaćena kao kontroverza.
- Ova se tema može kontekstualizovati sa današnjim, agresivnim, muslimanskim smjerom, islamskom republikom koja zadaje problema cijelom svijetu, naročito Evropi i posebno njima samima. Taj radikalizam je poezija užasa, kako glasi jedna Njegoševa sintagma – rekao je Mićović. No, književnik ističe da se nikad ne smije zaboraviti Njegoševa teološko-filozofska misao, koja čovjeka dubinski i univerzalno sagledava, u njegovoj biti, srži, na koju tek kasnije „nadodaje” ostale „epitete” kao što je neka konkretna religija, a koja je suprotna islamu, kao dogmi u kojoj su svi samo robovi Alaha.