-Piše: Ilija Malović

Sociolozi vole da kažu da je istorija suviše ozbiljna stvar da bi se prepustila jedino istoričarima. Bez želje da potcijene kolege koji se profesionalno bave prošlošću, oni podsjećaju na to da se nijedno tumačenje istorijskih događaja ne može posmatrati izolovano od interesa vladajuće društvene klase. Različita tumačenja istorije uvijek su vezana za društveni sklop u kome se istorijsko sjećanje kreira. Posebna zbrka nastaje kada monopol nad istorijskim istinama želi da prigrabi grupa istorijskih revizionista sastavljena od ljubitelja istorije, istoričara amatera ili jednostavno - manipulanata. U tom slučaju sigurni smo da su u pitanju političke zloupotrebe. Crna Gora je poslednje dvije decenije suočena s pravom poplavom knjiga, tekstova, internet sajtova koji obiluju istorijskim senzacionalizmom, falsifikatima, pa i otvorenim izmišljanjem.
Istorijski revizionizam je nabujao usled promjena koje je donio trijumf neoliberalnog modela društva. Naime, neoliberalizam je ideologija paradoksa, jedan od njih je i odnos prema lokalnim karakteristikama. Nastojeći da izbriše prepreke koje stoje na putu krupnom kapitalu on upravo ohrabruje isticanje lokalnih razlika, dijalekte pretvara u jezike, običaje u nacionalna obilježja. Tim mehanizmom se usitnjavaju etnički kolektiviteti i razbijaju nekada zajednički kulturni prostori. Njihove je pripadnike kasnije, tako podijeljene i pacifikovane, lako pretvoriti u kontrolisane konzumente.
Naravno, etnički identiteti nijesu nešto što je zadano, nešto što je neosjetljivo na društvene, tehnološke i političke promjene koje donosi vrijeme, naprotiv. Najrazvijeniji tip etničke zajednice, nacija, konstrukt je novog vijeka i kao takav podložan promjenama pod uticajem društvene dinamike koja prati moderno doba. Međutim, moramo se složiti da kada je u pitanju Crna Gora imamo nametanje identiteskih obrazaca „odozgo“, od strane političke i ekonomske elite, bez uključivanja naroda, bez konsultacije sa njim, bez oslanjanja na već postojeće nasleđe.
Novi crnogorski etnički identitet, u vrijednosnom smislu, nema ništa zajedničko sa tradicionalnom Crnom Gorom. Ova sadašnja država nije obnova stare i nekada postojeće, ovo je novi projekat i kao takav ga treba posmatrati. Kada imamo novu državu, imamo i potrebu za novom istorijom, novom kulturom, novim jezikom. Svi ti elementi imaju funkciju da opravdaju trenutno stanje, da vesele boje povijesti oboje sivilo nepodnošljive sadašnjosti. Takođe, potrebno je ubijediti građane da nije vrijeme za političke promjene, da eliti treba još jedan mandat da bi oposlila nešto krupno, istorijsko i sudbinsko. Borba za novu naciju služi da militarizuje i okupi fanatike, a uplaši umjerene, sve zarad amortizacije narodnog nezadovoljstva. U uslovima konstantnog vanrednog stanja na neodređeno se odlaže poštenija raspodjela društvenog bogatstva.
Zanimljivo je primijetiti koliko se kod crnogorskog revizionističkog pokreta s krajnjim nipodaštavanjem piše o dinastiji Petrović – Njegoš, naime, Petrovići su prikazani kao infantilni i naivni vladari kojima je stalno neko sa strane sugerisao šta treba da pišu u svojim knjigama, koje nacije su građani njihove države. Novi identitet se formira kao skoro potpuna negacija onog zasnovanog na tradicijama iz vremena knjaževine i kraljevine Crne Gore. Elementi identiteta koji su počivali na slovenskoj solidarnosti, istočno-pravoslavnom kulturnim tradicijama, sjećanju na ulogu Crne Gore u južnoslovenskom oslobođenju, devetnaestovjekovnoj reformi srpskog jezika, nestaju iz fokusa dekretiranog istorijskog sjećanja. Jasno je da se vrijednosti kojima dominira ideja slobode zamjenjuju revizionističkim verzijama prošlosti gdje dominira ideja političkog pragmatizma. Analogija sa današnjim vremenom je jasna, budućnost države je u prihvatanju diktata i polukolonijalnog statusa.
Koliko je lažno bilo obećanje vlasti iz vremena referendumske kampanje da će se poslije proglašenja nezavisnosti okrenuti ekonomiji i privrednom rastu, ne treba ni pominjati. Crnogorska revizionistička pomama dobija ohrabrenje i institucionalnu zaštitu sa samog vrha države. Kako se bude produbljivala kriza ideologije zasnovane na ekonomskoj racionalnosti, može se očekivati još veće oslanjanje na istorijsko tračarenje. Nastaviće se sa stvaranjem uslova koji omogućavaju svakom palanačkom intelektualcu da da svoje alternativno viđenje nespornih istorijskih istina, da svoj vulgarni šovinizam i rasizam umota u oblandu naučnosti i proda kao borbu za novu naciju. Metastaza toga je zajednica diskontinuiteta koja služi kao idejni kišobran samoobnovljivoj društvenoj eliti identitetskih arhitekata.
(Autor je sociolog)