-Piše: Krsto J. Pejović

Svi najstariji književni spomenici srpskog jezika- Povelja Kulina bana, Miroslavljevo jevanđelje, spisi Svetog Save, Dušanov zakonik nastali su na ćirilici. Ćirilica je osnovno pismo kojim se srpski narod služio u srednjem vijeku. I prva štampana knjiga na slovenskom Jugu štampana je na ćirilici u štampariji Cetinjske mitropolije. Trajalo je tako do pobjede komunizma u Jugoslaviji poslije Drugog svjetskog rata (1941-1945). Onda je, u ime tada proklamovanog bratstva i jedinstva jugoslovenskih naroda, data široka mogućnost da latinica prećutno preuzme primat i da danas gotovo potpuno potisne ćirilicu u Srbiji, Bosni i Hercegovini i Crnoj Gori. Ćirilica je bazirana na ranoj ćirilici, koja je razvijena u prvom bugarskom carstvu. Ćirilicu i glagoljicu su formulisali Ćirilo i Metodije koji su donijeli hrišćanstvo kod Južnih Slovena, ili njihovi učenici. To je osnova alfabeta koji se koriste u raznim jezicima, bivšim i sadašnjim, u dijelovima jugoistočne Evrope i sjeverne Evroazije, a posebno kod onih sa slovenskim porijeklom, i kod neslovenskh jezika koji su pod uticajem ruskog jezika.
Ćirlica je izvedena iz grčkog uncijala, proširena slovima iz starije glagoljice. Ta dodatna slova su dodata za staroslovenske glasove koji nisu prisutni u grčkom jeziku. Pismo je nazvano u čast dvojica solunske braće, Ćirila i Metodija, koji su ranije kreirali glagoljičko pismo. Moderni naučnici vjeruju da su ćirilicu razvili i formalizovali raniji učenici Ćirila i Medodija.
Inače, ćirilica je pismo koje koristi osam slovenskih jezika, kao i veći broj drugih jezika bivšeg Sovjetskog Saveza, Azije i istočne Evrope. Dungani, islamizovani Kinezi iz Kazahstana koji govore jednim dijalektom mandarinskog kineskog takođe koriste ćirilicu kao standardni pisani sistem. Godine 2011. oko 252 miliona ljudi u Evroaziji je koristilo ćirilicu kao zvanični alfabet u svojim nacionalnim jezicima, pri čemu Rusija obuhvata oko polovine tog broja. S prijemom Bugarske u Evropsku uniju 1. januara 2007. ćirilica je postala treće zvanično pismo Evropske unije, poslije latinice i grčkog pisma. Ćirilica je i pismo koje je otišlo u svemir i koje je stiglo na Mjesec.
Jedan evropski lingvista postavio je pitanje: „Ima li išta savršeno na svijetu i odmah odgovorio: Mona Liza je savršena, ali ima nešto savršenije, a to je srpska azbuka. U njoj svaki glas ima svoje slovo”!
Gdje je danas ćirilica? Da li je završena njena odiseja? Da li je u egzilu i da li su se od nje odrekli pravoslavci s prostora nekadašnje Jugoslavije? Jedno je očito, da je kraj XX i početak XXI vijeka doveo do tranzicije jezika, kulturnog pamćenja, odnosno sjećanja. U tom prostoru našla se, nažalost, i ćirilica, pismo koje je bilo kulturološka slika, nadahnuće i zaloga Crne Gore. Danas se stiče utisak da se ćirilica prezire, i pored toga što je svakom znano da je to pismo bilo i ostalo dokaz crnogorske kulture i istorije. Ranije je prisustvo ćirilice bilo svuda vidljivo. Ona je bila svjetlost, čak i za one koji su bili nepismeni. Danas, ona je kao i srpski jezik, nemoćna, iako je besmrtna. Njome su se služili svi: bjelaši i zelenaši; monarhisti i unionisti i federalisti. Danas je to imaginarna priča. Nekada je ćirilica svima bila „hranitelj“. Ona je vjekovima služila narodu. Nije se bez razloga govorilo da je bila „raj i ljubav“ koja je „služila istorijskoj istini“. Ona je imala svoje lice. Od nje se civilizovani narod ne može i ne treba odreći, jer je to adresa istorije pisane riječi. Bez ikakvog poniranja u dublje analize, jasno je iole razumnom čovjeku da upotreba ćirilice ne umanjuje ugled Crne Gore, niti da od nje postoji strah za buduće generacije. Ona je stjecište svakog kulturnog dešavanja. Njoj, odista, pripada i prošlost, pa joj ne treba oduzimati budućnost. Ona je neposredna postojanost bitija Crne Gore. Bez nje ne bi bilo râma za shvatanje i tumačenje istorije Crne Gore. Da bi bila sačuvana, poslenici pisane riječi moraju shvatiti da ne smiju biti „zatočenici nove obale“. Jedno je zasigurno tačno, da upotreba ćirilice ne smeta napredovanju Crne Gore i Srbije, pa je očekivati da će „izroniti iz potonule vode“. Bez sopstvenog poimanja samopoštovanja ne mogu opstati ni pojedinac, a ni država. Shvatimo da je ćirilica naše samopoštovanje i relikvija, ona je svjetsko blago.