Saopštenje saudijskog suda da je pet osoba osuđeno na smrt zbog ubistva novinara Džamala Kašogija ostavlja više neodgovorenih pitanja nego što ih rješava. Ključna karika u misteriji ubistava je jedan od najbližih MBS-ovih bivših savjetnika, 41-godišnji bivši pripadnik vazduhoplovnih snaga Saud al-Katani. Sve dok, po nalogu kralja Salmana, nije otpušten sa posla ubrzo nakon Kašogijevog ubistva, bio je neslužbeni „čuvar kapije“ prestolonaslednika na svemoćnom kraljevskom dvoru.

Kako piše Si-En-En, u Istanbul je poslato najmanje 15 saudijskih agenata koji su izvršili ubistvo, pored ostalih koji su možda bili uključeni u planiranje operacije.

Na konferenciji za novinare u Rijadu sud je „oprao“ od krivice Sauda al Katanija, koji se naširoko smatra glavnim mozgom operacije zarobljavanja i ubijanja Kašogija u saudijskom konzulatu u Istanbulu u oktobru 2018. godine.

Tužioci su rekli da protiv njega neće biti podignute optužbe, jer „nije pronađen nijedan dokaz“. U vrijeme ubistva Katani je bio viši savjetnik saudijskog prestolonaslednika Mohameda bin Salmana. Njegova uloga uključivala je usmjeravanje medijskih operacija i internet kampanju protiv vladinih kritičara, uključujući Džamala Kašogija, navode američki zvaničnici.

Otpušten je sa tog položaja nekoliko nedjelja nakon ubistva. Kašogi, kolumnista „Vašington posta“, ušao je 2. oktobra u saudijski konzulat kako bi dobio papirologiju potrebnu za vjenčanje sa vjerenicom koja ima tursko državljanstvo.

Ali on nije živ napustio zgradu. Umjesto toga, uhvatili su ga saudijski agenti, koji su ga ubili i navodno raskomadali njegovo tijelo. Njegovi posmrtni ostaci još nisu pronađeni. Odluka suda u velikoj mjeri se podudara sa onim što su američke obavještajne agencije otkrile o ubistvu. Američko Ministarstvo finansija sankcionisalo je Katanija, zajedno sa 16 drugih saudijskih zvaničnika, mjesec dana nakon ubistva.

Međutim, SAD nisu dalje objavljivale dokaze koji ukazuju na ulogu Katanija u ubistvu.

Drugog, takođe istaknutog saudijskog zvaničnika, koji je bio pod istragom, takođe je sud oslobodio krivice.

Smatralo se da je bivši zamjenik šefa saudijske obavještajne službe Ahmed al Asiri, koji je bio blizak prestolonasledniku, bio direktno zadužen za nadgledanje zavjere kako bi se namamio Kašogi u konzulat. Asiri, koji je takođe ubrzo nakon ubistva otpušten, bio je optužen za umiješanost u ubistvo, ali pušten je zbog „nedovoljnih dokaza“, prema sudu.

Dok SAD nisu predočile javne dokaze koji bi povezali prestolonaslednika direktno sa ubistvom novinara, CIA je prikupila dokaze da su princ i Katani imali niz komunikacija neposredno prije operacije. Procjena CIA utvrdila je da je zbog detaljnog nadzora Bin Salmana nad poslovima kraljevstva, prestolonaslednik vjerovatno unaprijed znao za operaciju i možda je i sam i naredio.

Istraga UN-a našla je „dovoljno vjerodostojne dokaze“ da je Bin Salman odgovoran za Kašogijevu smrt. Međutim, Trampova administracija brzo je pokušala da podvuče crtu pod čitav slučaj. Predsjednik Donald Tramp u novembru 2018. godine rekao je da prestolonaslednik možda znao za ubistvo, ali i da je bitna veza sa Kraljevinom Saudijskom Arabijom, a ne pojedincima.

Takođe je naglasio važnost stalnih odnosa sa saudijskim rukovodstvom, makar samo zbog desetina milijardi dolara vrijedne prodaje oružja.

Saudijski tužioci rekli su da su izrečene smrtne kazne protiv onih koji su izvršili ubistvo, ali ih nisu imenovali.

Još trojica optužena osuđena su na zatvorske kazne u visini od 24 godine zbog prikrivanja ubistva. Sud je odbacio optužbe protiv preostale tri od 11 osoba kojima je suđeno, utvrdivši da nisu krivi. A još desetorica su ispitivana i puštena zbog nedostataka dokaza protiv njih.

U emisiji „60 minuta“ emitovanoj 29. septembra na Si-Bi-Esu, prestolonaslednik je „preuzeo potpunu odgovornost“ za ono što se dogodilo. U ranijem intervjuu za Pi-Bi-Es rekao je da se to desilo „pod njegovom stražom“. Ipak, to nije isto što i prihvatanje krivice, koju on i njegova vlada još uvijek negiraju.

Sud je takođe rekao da ubistvo Kašogija nije predstavljalo ubistvo sa predumišljajem, prema saudijskim državnim medijima, iako su dokazi iz audio-zapisa iz konzulata sugerisali da je grupa poslata na misiju da ubije novinara, poznatog kritičara saudijskih vlasti.

Tim je u Tursku stigao sa potrebnom svom opremom za ubistvo Kašogija i rješavanje njegovih ostataka, a vjerovatno su imali i spremnog dvojnika koga su koristili. Deset rasprava koje je održao saudijski sud nisu bile otvorene za javnost i nemoguće je znati kako je došao do svojih zaključaka. Nekoliko stranih diplomata kojima je bilo dozvoljeno da prisustvuju postupku morali su da se zakunu na tajnost. Odmah nakon saopštenja suda, saudijski državni mediji bili su puni komentatora koji su rekli da je pravda izvršena.

U stvarnosti je vođenje slučaja zamišljeno tako da iz njega isključi učešće visokih zvaničnika koji su bili, i vjerovatno još uvijek jesu u unutrašnjem krugu prestolonaslednika. Misterija imena osuđenih na smrt će vjerovatno da spriječi otkrivanje bilo kakvih veza sa uglednijim zvaničnicima.

Kašogijevi sinovi su presudu prihvatili, ali ostali su bili manje impresionirani. Lin Maluf, direktorka odjeljenja za Bliski istok „Amnesti internešenela“, rekla je da je riječ o zataškavanju.

– Presuda ne govori o ulozi saudijskih vlasti u ovom razornom zločinu niti je razjašnjena lokacija posmrtnih ostataka Džamala Kašogija – navodi se u izjavi „Amnesti internešenela“.

Grupa za ljudska prava rekla je da „samo međunarodna, nezavisna i nepristrasna istraga može da donese pravdu Džamalu Kašogiju“. Ta je mogućnost sada isparila.

Ovom presudom je Mohamd bin Salman oko sebe i svojih najbližih saradnika izgradio čvrst zid.

Ona je još jedan dio kampanje za rehabilitaciju međunarodnog ugleda kontroverznog prestolonaslednika, koji je bio meta jer njegova kompanija prodaje oružje Ukrajini.

Sin ubijenog saudijskog novinara Džamala Kašogija izjavio je da je njegova porodica dobila pravdu zahvaljujući presudi javnog tužioca Saudijske Arabije.

„Danas smo dobili pravdu kao djeca preminulog Džamala Kašogija“, napisao je sin ubijenog novinara na svom Tviter nalogu, prenio je Rojters.

„Potvrđujemo naše povjerenje u saudijsko pravosuđe na svim nivoima, koje je bilo fer prema nama i pravda je postignuta“, naveo je Salah Kašogi.

---

Odluka koja prikriva istinu i štiti nalogodavca
Svjetski mediji oštro kritikuju presudu osumnjičenima u slučaju Kašogi i dok jedni pišu o tome da je tom presudom neko zaštićen, drugi pozivaju da se donese pravedna odluka u čast Džamala Kašogija koji je bio žrtva monstruoznog ubistva.

Lin Maluf, direktorka odjeljenja za istraživanja na Bliskom istoku pri „Amnesti internešnalu“ tvrdi da ovakva presuda prikriva istinu.

„Ova presuda je odluka koja ne donosi pravdu Kašogiju ni njegovim bližnjim. Nisu podijeljene nikakve informacije o načinu odvijanja saslušanja i istrage, a bila su i zatvorane za javnost i nezavisne posmatrače“, navodi Maluf u saopštenju.

Odlukom se, tvrdi Maluf, ne obuhvata upletenost saudijskih vlasti u ovaj slučaj niti daje jasno znanje o tome gdje su ostaci Kašogija.

„Saudijski sudovi rutinski odbijaju kontakt optuženih s advokatima i nakon teškog i nepravednog suđenja ljude osuđuje na smrt. Ukoliko se uzme u obzir da u saudijskim institucijama nema transparentne prakse i da ne postoji nezavisno pravosuđe, pravdu u slučaju ubistva Džamala Kašogija moguće je postići jedino uz međunarodnu i nezavisnu istragu“, tvrdi ona.


Upravljao agresivnom strategijom za sajber nadzor
Vjeruje se da je Al-Katani upravljao agresivnom strategijom za sajber nadzor kojom su Saudijci praćeni i kod kuće i u inostranstvu, upotrebom nametljivih softverskih programa. Prema nekim izvještajima, to je podrazumijevalo i pretvaranje njihovih mobilnih telefona u uređaje za praćenje, a da to vlasnik ne zna.

Svako ko je bio kritičan prema MBS-u ili njegovim pravilima bio je meta prijetećih poruka na društvenim mrežama. Sa više od milion sledbenika na Tviteru, Al-Katani je uspio da mobiliše „armiju muva“ kako bi maltretirao i sramotio percipirane neprijatelje.

Do ljeta 2017. godine saudijski blogeri, aktivisti za demoktraiju i aktivisti za ljudska prava i drugi, zatvršili su iza rešetaka. Džamal Kašogi je znao da je i on u opasnosti. U junu iste godine, istog mjeseca kada je MBS postao prestolonaslednik, Kašogi je napustio Saudijsku Arabiju i tražio azil u SAD.