Balša Lubarda / - PRIVATNA ARHIVA
31/12/2023 u 15:59 h
Natalija MrdakNatalija Mrdak
Preuzmite našu aplikaciju
Pratite nas na
Pridružite nam se na viber community
Pratite nas
i na telegram kanalu
Pratite nas
i na WhatsUp kanalu
StoryEditor

Lubarda za "Dan": Crna Gora ne ulaže u nauku, ni blizu koliko u službene automobile

Bioritam crnogorskog društva, samim tim i nauke, ne pogoduje dinamici koju sam usvojio vani, istakao јe Balša Lubarda

Naјuspјešniјi mladi naučnik u Crnoј Gori za 2023. godinu dr Balša Lubarda poručio јe u razgovoru za "Dan" da dolazi vriјeme "političke ekologiјe" i kod nas, kao i da su uslovi i resursi glavni faktori kada se govori o јazu između stanja u crnogorskoј nauci i na zapadu.

Lubardi јe nedavno uručena nagrada za rezultate koјe јe u nauci ostvario u kategoriјi naučnika do 30 godine života.

image

Sa dodjele nagrade

-MPNI

• Kao neko ko ima izuzetne rezultate prije 30 godine života, kako komentarišete situaciju u Crnoj Gori, gdje se spekuliše o hiljadama falsifikovanih diploma i gdje su stotine učenika, umjesto diskvalifikacije na eksternom ispitu, dobili visoke ocjene i upisivali fakultete poslije dva mjeseca?

To je svakako vrh ledenog brijega i jedan od mnogobrojnih problema školstva i, konzekventno, nauke u Crnoj Gori. Taj ledeni brijeg prožima i osnovno, srednje ali i visoko školstvo. U visokom smo značenje pojma plagijat otkrili tek prije desetak godina. Kasnije je prokazano publikovanje u predatorskim časopisima. Na redu je i publikovanje u časopisima koji uređuju i recenziraju naše kolege i prijatelji. Tu su i drugi problemi, poput birokratske indolentnosti koje mnoge naučne talente ostavlja u predvorju docenture, kao i bespotrebno čekanje na izbor u zvanje kada su uslovi već stečeni.

• Šta za Vas znači ovo priznanje koјe Vam јe nedavno uručila ministarka prosvјete, nauke i inovaciјa?

Da izbjegnemo kliše odgovore o "podsticaju za dalji rad i napredak" koji se podrazumijevaju, ovo priznanje za mene prevashodno znači – prepoznavanje. Nekoliko godina sam sticao znanja van Crne Gore, tako da je odjek ove nagrade značio, između ostalog, i da ljudi u nauci i van nje znaju da trenutno živim i stvaram u Crnoj Gori. Takođe, ova nagrada znači da je institucija za koju radim, Institut Damar, prepoznata kao relevantna naučna institucija. Zahvalan sam Ministarstvu nauke na prilici da budemo prepoznati, ali i na činjenici da moja nagrada znači i priliku da, kroz ovaj intervju, Vaši cijenjeni čitatelji saznaju nešto više o političkoj ekologiji.

Više ne postoji priroda na koju nije uticala ljudska ruka

• Koja je Vaša oblast djelovanja u nauci?

Politička ekologija i ekološka sociologija. Drugim riječima, načinom na koji se jedno društvo odnosi prema prirodi ali i kako promjene u životnoj sredini utiču na jedno društvo i njegovo poimanje politike. Štaviše, pitanje je da li nam je zaista potrebna distinkcija između ova dva pojma, ako znamo da su naši organizmi jedno pravo malo stjecište prirode, mikroorganizama, vode i drugih prirodnih i manje prirodnih materija – a u vremenu klimatske krize, priroda na koju ljudska ruka nije uticala više ne postoji. Rad za koji sam dobio nagradu odnosi se na istraživanje veze između krajnje desnice (autoritarnog nacionalizma) i ekologije.

image

Sa dodjele nagrade

-MPNI

• Školovali ste se i u inostranstvu. Kakva iskustva nosite tokom tih studiјa i koјe su to razlike u odnosu na Univerzitet u Crnoј Gori?

Osnovne i specijalističke studije završio sam na Univerzitetu Donja Gorica nakon čega sam, kao dobitnik Čivning stipendije Vlade Ujedinjenog Kraljevstva, magistrirao na Univerzitetu Aberistvit. Odmah potom, 2017, započeo sam doktorske studije na Centralnoevropskom univerzitetu u Beču. Doktorirao sam 2021. godine, iz svoje sobe u Podgorici, u koju sam se vratio zbog pandemije. Mimo školovanja, radio sam i kao predavač na matičnom univerzitetu ali i Univerzitetu u Klužu (Rumunija), te kao gostujući istraživač i predavač na Univerzitetu Kalifornija, u Berkliju, gdje sam boravio zahvaljujući Fulbrajt stipendiji američke vlade.

Kada se govori o razlici između naše i nauke na zapadu, neophodno јe početi od uslova i resursa. Nije teško biti informisan o trenutnom stanju u naučnoj oblasti kada imate pristup naučnim bazama, knjigama i člancima. U Crnoj Gori je to gotovo nemoguće: u najboljem slučaju, osuđeni ste na frustracije nastale preuzimanjem naučnih radova sa piratskih stranica, kao što su Library Genesis ili Sci-Hub. Pristup ozbiljnim naučnim bazama je vrlo skup za institucije, a i kada tog pristupa ima, upitno je koliko se on zaista i koristi. Druga ključna razlika je u poznavanju metodologije, tj. metodološkoj potkovanosti koju mahom dobijate u inostranstvu. Treća je pak u simboličkoj uštogljenosti akademske profesije u Crnoj Gori, pojavi koja je karakteristična i za mnogo širi geografski prostor, ali koja predstavlja i ozbiljnu prepreku podjeli znanja i naučnoj saradnji. I mentorstvo se uči. Četvrta razlika je u vremenskom trajanju doktorata, ali i "zatrpavanju" doktoranada nastavom koja ih onemogućava da se fokusiraju na sopstveno istraživanje. Mogli bismo nastaviti sa nabrajanjem razlika: ipak, jaz između nauke u svijetu i u Crnoj Gori se svakako smanjuje u proteklim godinama, dijelom i zbog krize u globalnoj akademiji.

Pitanje je da li sam ja koristan crnogorskom društvu

• Vidite li sebe u budućnosti u Crnoj Gori i gdje? Smatrate li da ova država može da Vam pruži uslove da se dalje razvijate u nauci?

Nije pitanje da li samo Crna Gora može ponuditi meni uslove koje tražim, već i da li su moje znanje i naučna interesovanja korisni crnogorskom društvu. Ovo nije lažna skromnost. Vrijeme političke ekologije tek dolazi, ali je i meni pokatkad teško shvatiti da je za prave rezultate potrebno vrijeme. S druge strane, bioritam crnogorskog društva, samim tim i nauke, ne pogoduju dinamici koju sam usvojio vani. U Institutu Damar pokušavamo da otvorimo neke nove istraživačke teme, ali i da proučavamo postojeće kroz nove metodološke pristupe. Međutim, biti dio privatnog instituta koji nije vezan za jedan od tri univerziteta, sa sobom nosi i posebne izazove ali i sistemske prepreke, poput činjenice da naučno zvanje mogu da dobijem samo u teoriji. U zavisnosti od dinamike otklanjanja ovih prepreka ali i našeg kolektivnog uspjeha u otvaranju novih istraživačkih polja, samim tim i prilika za crnogorsku nauku, zavisiće i moj ostanak u ovoj zemlji.

 

• Smatrate li da Crna Gora dovoljno ulaže u nauku?

Ni blizu koliko u službene automobile. Zbilju na stranu, nauka, obrazovanje i kultura su oduvijek bili marginalne i politički neisplative teme u našim postsocijalističkim društvima. U proteklih desetak godina, čini mi se da je sistemsko bavljenje naukom postalo znatno ozbiljnije, što se vidi i u broju inicijativa i podsticaja. Međutim, nedostaje kontinuitet: programi podrške doktorandima su klasičan primjer kratkoročne mjere podsticaja i, samim tim, mjere u kojoj su uživali samo oni koji su započeli doktorske studije dok je program stipendiranja bio na snazi. Dakle, da bi kontinuitet postojao, potrebno je imati sredstva. Takođe, sistem treba da bude još otvoreniji za inpute naučne zajednice. Nauka ipak nije "jedna", već različite naučne oblasti generišu i različite potrebe. Prepoznavanje tih različitih potreba kroz programe podsticaja tek treba da se dogodi.

Pratite nas na
Pridružite nam se na viber community
Pratite nas
i na telegram kanalu
Pratite nas
i na WhatsUp kanalu
08. oktobar 2024 10:41