Taj­na stva­ra­nja, po­sta­nja čo­vje­ka, svi­je­ta, ko­smo­sa... da li je iko do­ku­čio, spo­znao... da li je uop­šte čo­vje­ku mo­gu­će da pri­vi­ri u Taj­nu stva­ra­nja... Iza­bra­ni­ma naj­vje­ro­vat­ni­je je­ste, ka­ko to po­tvr­đu­ju mi­to­vi, fi­lo­zo­fi­ja, re­li­gi­ja... No, svi­ma nam je da­to da o toj Taj­ni raz­mi­šlja­mo, da po­ku­ša­va­mo da je do­ku­či­mo, spo­zna­mo, opi­še­mo a, na­čin na ko­ji je is­ka­zu­je­mo je in­di­vi­du­a­lan. Ne­ko se iz­ra­ža­va dje­lom, ne­ko ri­ječ­ju, a ne­ko sli­kom, kao što je to uči­ni­la i li­kov­na umjet­ni­ca Ve­ri­ca Bu­la­to­vić Fi­li­po­vić. Uosta­lom, nje­na naj­no­vi­ja sa­mo­stal­na po­stav­ka cr­te­ža – sli­ka u ga­le­ri­ji „Klub” Cen­tra sa­vre­me­ne umjet­no­sti Cr­ne Go­re i na­slo­vlje­na je „Taj­na stva­ra­nja”.
Ka­ko ob­ja­šnja­va umjet­ni­ca u ka­ta­lo­gu ko­ji pra­ti iz­lo­žbu, ini­ci­jal­na ka­pi­sla za ovu iz­lo­žbu, se­ri­ju ra­do­va „Taj­na stva­ra­nja”, bi­la je se­ri­ja ra­do­va „Is light whi­te?” (Da li je svje­tlo bi­je­lo?), gdje se, ka­že, igra­la pre­la­ma­njem svje­tlo­sti i nje­nim pro­la­skom kroz pri­zmu.
„Na­sta­vljam sa tro­u­glo­vi­ma. Sla­žem ih, igram se, re­đam je­dan pre­ko dru­gog, vr­tim ih u krug i do­la­zim do svje­tla, ali ne­kog no­vog, dru­ga­či­jeg svje­tla od onog pr­vo­bit­nog. Svje­tla ko­je mi uli­va mir. Je li to iskra, lu­ča o ko­joj Nje­goš go­vo­ri?”, pi­ta i se­be i nas ova umjet­ni­ca, uz svo­ju če­tvr­tu sa­mo­stal­nu iz­lo­žbu. Do­sad se pu­bli­ci pred­sta­vlja­la ci­klu­si­ma ra­do­va „Pu­na li­ni­ja” i „Eci, pe­ci, pec”.
● I sa­mi ka­že­te da je ova po­stav­ka u od­no­su na ra­ni­je pro­mje­na. Pro­mje­na u od­no­su na onu pra­vu li­ni­ju ko­ju ste pri­je ga­ji­li. Ipak, ni ov­dje li­ni­ja ni­je iz­bjeg­nu­ta, ne­go je či­ni se pri­mar­na i če­sto „za­kri­vlje­na”...
– Je­ste, li­ni­ja je uvi­jek bit­na. Raz­mi­šlja­la sam u po­sled­nje vri­je­me, pred ovu iz­lo­žbu, i u svim mo­jim ra­do­vi­ma, na sva­koj mo­joj iz­lo­žbi, li­ni­ja je bit­na... Ali, glav­na li­ni­ja je svje­tlost, to je glav­no je­zgro ko­je se uvi­jek po­ja­vlju­je u cen­tru. I ka­da sam ra­di­la s onim rend­gen­skim snim­ci­ma uvi­jek je svje­tlost bi­la u cen­tru ra­do­va, bi­la je li­ni­ja ko­ja je bi­la zvuč­na i ko­ja je od­zva­nja­la, a u cen­tru je bi­la svje­tlost. I sad i ov­dje je isto svje­tlo i opet mi se pro­vla­či broj tri bez ko­jeg oči­gled­no ne mo­gu.
● Uve­za­li ste u ove ra­do­ve Nje­go­ša, svje­tlost, ali i ma­te­ma­ti­ku...
– Po­sta­vljam svoj ko­or­di­nant­ni si­stem ali, to je ne­ka mo­ja ma­te­ma­ti­ka u ko­joj sve po­či­nje od bro­ja tri ili od π (Pi), od troj­ke, i igram se s tim, go­re – do­lje, li­je­vo – de­sno i mi­je­njam im zna­če­nje i do­la­zim do ne­kih svo­jih rje­še­nja, do ne­kog svog stva­ra­nja svi­je­ta gdje je po­zi­tiv­no go­re, a ne­ga­tiv­no do­lje... Ta­ko da se ta svje­tlost la­ga­no stva­ra i ši­ri u toj či­ta­voj pri­či.
● Ka­že­te troj­ka, da li bi­smo mo­gli mo­žda re­ći Troj­stvo – Tro­ji­ca?
– Da na­rav­no, da je Troj­stvo, jer se vr­tim oko ma­te­ma­tič­ke for­mu­le za iz­ra­ču­va­na­va­nje obi­ma kru­ga O=2r π, i on­da bi­smo mo­gli re­ći da je kon­stan­ta 2r, i ako to mo­že­mo da pre­ved­mo na ne­ku du­hov­nu sfe­ru Otac i Sin, dva jed­na­ka, dva ista, i on­da taj π ko­ji je Sve­ti Duh, ko­ji je naj­sve­o­bu­hvat­ni­ji jer π dr­ži sve bro­je­ve i omo­gu­ća­va stal­no po­na­vlja­nja.
● Kod Vas su kon­stan­ta cr­no i bi­je­lo, si­vo...
– Tač­no ali, ko zna, mo­žda se ne­što pro­mi­je­ni na­kon ove iz­lo­žbe. Vi­dje­ću, za­sad se dr­žim cr­nog i bi­je­log.
● Da li nas Nje­goš stvar­no naj­bo­lje opi­su­je, ob­ja­šnja­va ka­ko već ci­ti­ra­te nje­go­vo dje­lo „Lu­ča mi­kro­ko­zma”?
– Mi­slim da da – „mi smo iskra u smrt­nu pra­ši­nu” („Mi smo lu­ča ta­mom ob­u­ze­ta”), i stvar­no je­smo, a ja stvar­no vje­ru­jem u Duh i du­šu i da po­sli­je po­sto­ji ne­što.
Ž. JA­NjU­ŠE­VIĆ


Mo­nu­men­ta­lan mi­ni­ma­li­zam

Isto­ri­čar­ka umjet­no­sti Lji­lja­na Ka­ra­džić, ko­ja pra­ti rad ove li­kov­ne umjet­ni­ce od nje­nih pr­vih sa­mo­stal­nih ko­ra­ka na na­šoj li­kov­noj sce­ni, otva­ra­ju­ći iz­lo­žbu ka­že da rad Ve­ri­ce Bu­la­to­vić Fi­li­po­vić „ka­rak­te­ri­še str­plje­nje, kon­ti­nu­i­tet i je­dan iz­ra­zi­to po­sve­ćen rad”. U tom ra­du se, do­da­je isto­ri­čar­ka, „osje­ća bi­nar­nost, iz­me­đu cr­nog i bi­je­log, mi­ni­ma­li­zam ko­ji je isto­vre­me­no i mo­nu­men­ta­lan”. Do­da­je da sli­kar­ka uspi­je­va da na­pra­vi je­dan to­tal­ni ugo­đaj, je­dan to­tal­ni rad. Od­no­sno, ka­ko ka­že isto­ri­ča­r­ka „nje­nu po­stav­ku mo­že­mo da pro­ma­tra­mo kao auto­nom­no umjet­nič­ko dje­lo”. Do­da­je da uni­ver­zal­ne te­me ko smo, šta smo, gdje smo, šta ra­di­mo, u kom pro­sto­ru ži­vi­mo i gdje smo mi u od­no­su na uni­ver­zum naj­bo­lje se pred­sta­vlja­ju na ovaj na­čin na ko­ji to Ve­ri­ca ra­di.
– I vi­dje­će­te, od pi­ra­mi­de se kre­će, od tro­u­gla, od pre­la­ma­nja svje­tlo­sti, a ta svje­tlost se ši­ri u raz­li­či­tim prav­ci­ma, kroz kon­cen­trič­ne kru­go­ve... Ka­ko cr­te­ži od­mi­ču ta­ko se svje­tlost sve vi­še ši­ri i njen ge­stu­al­ni cr­tež do­la­zi sve vi­še do iz­ra­ža­ja, i ne­ka­ko nas na kra­ju ovim ve­li­kim cr­te­žom, mo­nu­men­tal­nom sli­kom, po­zi­va u je­dan bes­kra­jan, ko­smič­ki pro­stor, pot­pu­no oslo­bo­đen svih di­ri­go­va­nih mi­sli, gdje mo­že­mo da bu­de­mo ap­so­lut­no či­sti i ap­so­lut­no pre­pu­šte­ni toj bi­je­loj svje­tlo­sti – re­kla je Ka­ra­dži­će­va.