-PRIREDIO: MILADIN VELjKOVIĆ

Sjećajući se tih dana, u kojima je pružen snažan „otpor nekritičkom preuzimanju postulata sovjetske vojne doktrine i zanemarivanju domaćih iskustava“, načelnik Generalštaba general Koča Popović je nekoliko decenija kasnije svjedočio o naraslom nezadovoljstvu zbog nametanja sovjetske doktrine od strane sovjetskih vojnih stručnjaka angažovanih u Jugoslaviji za koju je, prema njemu, postojalo uvjerenje da ne odgovara jugoslovenskim uslovima i potrebama. Prema svjedočenjima savremenika, Popović je već od momenata intenziviranja jugoslovensko-sovjetskog sukoba 1949/50, zajedno s generalima Radom Hamovićem i Bogdanom Oreščaninom, zastupao tezu da usled niza jugoslovenskih specifičnosti, treba odbacivati sovjetsku i razvijati sopstvenu koncepciju. Štaviše, na jednom od predavanja na Višoj Vojnoj akademiji 1952, oštro je kritikovao dalju primjenu sovjetskih vojnih pravila, zalažući se za povratak domaćim tradicijama i iskustvima koja su, po njemu, mnogo više odgovarala uslovima potencijalnog jugoslovenskog ratišta nego sovjetska.

Sovjeti su smatrali i da jugoslovenske izjave o potrebi proučavanja ratnih iskustava iz perioda narodnooslobodilačkog rata i njihove ugradnje u doktrinarna načela, pravila i propise, predstavljaju samo puko ponavljanje fraza pošto se u Jugoslaviji, prema njihovim ocjenama, na tome ništa ne radi, niti Generalštab išta radi na njihovom sumiranju, uobličavanju i uopštavanju.Takav pristup su smatrali odrazom površnosti i elementarne vojne nepismenosti vodećih ljudi Generalštaba, koji, po njima, nijesu ni bili svjesni teškoća na izradi vojnih pravila i uputstava.

Svakako, sovjetska iskustva iz velikih bitaka Drugog svjetskog rata su bila teško primjenjiva u jugoslovenskim uslovima, posebno ako se uzmu u obzir vojnogeografske osobenosti jugoslovenskog ratišta. Na drugoj strani, sovjetsko tvrdo insistiranje na nekritičkom preuzimanju sovjetskih procedura i šablona je u samoj realnosti dolazilo u sukob s jugoslovenskim insistiranjem, ne samo na određenim osobenostima, već i na principima utvrđenim tokom samog rata. Ne treba prenebregavati ni uticaj nekadašnjih oficira Vojske Kraljevine Jugoslavije, angažovanih u Jugoslovenskoj armiji, pretežno na poslovima u nastavi i naučnim ustanovama nove vojske, koji su u ratnom slavom opijenu partizansku sredinu, postepeno prenosili svijest o postojanju duge domaće vojnoteorijske tradicije, koja je po svojoj prirodi, bila neuporedivo primjenjivija u domaćim uslovima od prepisane sovjetske teorije, i koja je ispit uspješno položila u surovim ratnim okolnostima balkanskih i Prvog svjetskog rata. To će posebno doći do izražaja u godinama jugoslovensko-sovjetskog sukoba, kad će domaći vojni vrh, suočen s prijetnjom vojne agresije, shvatiti da su u tim uslovima sovjetska pravila i shvatanja neprimjenjiva i posegnuti za domaćim iskustvima, duboko ukorijenjenim u tradicijama i nasleđu partizanskog otpora u Drugom svjetskom ratu i borbama Vojske Kraljevine Srbije u balkanskim i Prvom svjetskom ratu.

Iako je jugoslovenski generalitet sovjetsko distanciranje od jugoslovenskih tekovina partizanske borbe, doživljavao kao omalovažavanje četvorogodišnje antifašističke borbe i njenih iskustava, stečenih u uslovima izvođenja gerilskih operacija u potpunom strategijskom okruženju, šira javnost nije bila upoznata s jugoslovensko-sovjetskim nesuglasicama. Tek po otpočinjanju, a posebno u momentima rasplamsavanja sukoba i razbuktavanja opšteg propagandnog rata, jugoslovensko vojno, državno i partijsko vođstvo je nastojalo, da putem niza propagandnih napisa u štampi, objavljivanja posebnih brošura, javnih istupanja i posebnih instrukcija upozna javnost, a naročito armijski sastav, sa svojim viđenjem uzroka sukoba i sovjetskog sagledavanja jugoslovenskih ratnih iskustava i njihove primjenjivosti u mirnodopskoj izgradnji ratne vještine Jugoslovenske armije.


(NASTAVIĆE SE)

---