-Priredio: Miladin Veljković

Postepeno prerastanje jugoslovensko-sovjetskog sukoba iz faze međusobne prepiske, sovjetskih kritika i jugoslovenskih opravdanja, u široj javnosti poznat sukob nakon objavljivanja u dnevnoj štampi i na radiju Rezolucije Informbiroa o stanju u Komunističkoj partiji Jugoslavije i jugoslovenskog odgovora na nju, otvorilo je prostor za prenošenje u javnost i sovjetskog nezadovoljstva jugoslovenskim ocjenama o zaslugama Crvene armije za oslobođenje Jugoslavije, i neprihvatanjem potpunog ugledanja na sovjetska iskustva u procesu izgradnje jugoslovenske ratne vještine. Tako je sovjetski vojni izaslanik general Sidorovič iskoristio priliku da u govoru održanom 1. septembra 1948, prilikom prenosa posmrtnih ostataka sovjetskih boraca s Banovog brda na Novo groblje, pred sovjetskim ambasadorom Lavrentjevim, svojim pomoćnicima i prisutnim jugoslovenskim generalima Pekom Dapčevićem, Veljkom Kovačevićem i Milojem Milojevićem, istakne ulogu Crvene armije u minulom ratu, podvuče njenu oslobodilačku misiju u Jugoslaviji, i naglasi potrebu korišćenja njenih ratnih iskustava, i dostignuća sovjetske vojne nauke, baziranih na njenim ratnim podvizima u jugoslovenskoj sredini. General Sidorovič je u razgovoru s načelnikom Druge uprave Generalštaba Jugoslovenske armije viceadmiralom Srećkom Manolom, 16. novembra 1948. kritikovao jugoslovensku vojnu praksu, smatrajući da se od njega i njegovih pomoćnika, a indirektno i od sovjetskog generalštaba, kriju informacije o jugoslovenskim namjerama u pogledu preuzimanja sovjetskih doktrinarnih rješenja, apostrofirajući da je, po njegovom mišljenju, to glavni razlog zašto sovjetsko vojno izaslanstvo ne dobija jugoslovensku vojnostručnu štampu i literaturu. Viceadmiral Manola je reagovao krajnje pomirljivo i rekao da će sovjetsko vojno izaslanstvo ubuduće dobijati jugoslovensku vojnu štampu preko Odjeljenja za vezu sa stranim vojnim predstavnicima, što je zadovoljilo sovjetskog generala. General Sidorovič je i u narednim kontaktima s jugoslovenskim oficirima, uz obavezno provociranje sagovornika na ideološkoj osnovi i ponavljanje zvaničnih sovjetskih stavova o ulozi komunista u društvu i prirodi Narodnog fronta, govorio da Jugoslovenskoj armiji nije potrebna nikakva vojna doktrina, pošto po njegovom sudu, u Jugoslaviji ne postoje nikakvi specifični uslovi, koje već sovjetska vojna doktrina nije proučila i o njima dala sud. Navodio je kao primjer da i u Sovjetskom Savezu postoje planine poput Kavkaza i ravnice, te da stoga Jugoslovenskoj armiji nijesu potrebni nikakvi napori u cilju stvaranja sopstvene vojne doktrine. Odgovarano mu je da se vojna nauka stalno proširuje i da dobija nove forme, te da jugoslovensko iskustvo iz Narodnooslobodilačke borbe, treba proučiti jer „nema u svjetskoj historiji presedana o stvaranju Armije na taj način, kao što je ona kod nas stvorena, a i to je jedinstven slučaj obaranja buržoazije i preuzimanja vlasti od strane radničke klase pod rukovodstvom KPJ na čelu s drugom Titom”. U toj tezi je bilo sažeto jugoslovensko poimanje specifičnosti sopstvenih ratnih iskustava, i oslanjanja na njih u procesu stvaranja vojne doktrine. Znaci udaljavanja na planu uobličavanja jugoslovenske vojne doktrine, očitovali su se i u pogledu jugoslovenskog odugovlačenja s predajom najnovije vojnostručne literature i vojnih časopisa sovjetskom vojnom izaslanstvu, opisa uniformi, vojnih oznaka, činova i zvanja, a posebno nove organizacione šeme jugoslovenskog Ministarstva odbrane. Poslednjih dana 1948. novopostavljeni pomoćnik sovjetskog vojnog izaslanika pukovnik Zenjkovič je molio da se Sovjetima ustupe traženi materijali, ali se on kod jugoslovenskih sagovornika susrio s neuvjerljivim obećanjima, koja nijesu ulivala nadu u povoljan ishod sovjetskih molbi.

U pogledu izgradnje vojne doktrine Jugoslovenske armije dolazilo je do sudara između tvrde sovjetske koncepcije [...] sa jugoslovenskom težnjom da na osnovu sopstvenih ratnih pouka i globalnih sovjetskih iskustava izgradi sopstveni doktrinarni obrazac.


(Nastaviće se)

---