-Piše: Dejan Mirović

U akademskim krugovima mitropolita crnogorsko-primorskog Amfilohija nerijetko smatraju najvećim živim srpskim teologom. Komplet izabranih/sabranih djela mitropolita Amfilohija sadrži 30 naslova u 36 knjiga. Posebnu vrijednost ima njegova doktorska teza „Tajna Svete Trojice po Svetom Grigoriju Palami“ iz 1973. godine. Ona je napisana na grčkom jeziku i odbranjena na Bogoslovskom fakultetu Atinskog univerziteta. Grčki teolozi su je ocijenili kao jednu od deset najboljih knjiga o Svetom Grigoriju Palami (velikom grčkom teologu i svecu, poznatom po učenju o isihazmu i božanskim energijama) u poslednjih sto godina. Mitropolit se školovao i u Berlinu, Rimu i Parizu. Bio je i dekan Bogoslovskog fakulteta u Beogradu, napisao je veliki broj naučnih tekstova i govori nekoliko stranih jezika. Mitropolit je bio i omiljeni učenik, mnogi smatraju i naslednik, najvećeg modernog srpskog teologa Justina Popovića. Mitropolit je ugledna ličnost i van SPC. Ruski patrijah Kiril je izjavio početkom 2020. da je mitrolit Amfilohije „borac za pravoslavlje“, carigradski patrijarh je u junu 2019. godine uputio pismo Đukanoviću u kojem ističe da zajedno sa svim drugim pravoslavnim crkvama „kao jedinu pravoslavnu kanonsku jurisdikciju u Crnoj Gori priznaje onu pod nadležnošću mitropolita crnogorskog Amfilohija, jerarha najsvetije srpske crkve“. Vaseljenski patrijarh zaključuje da nikada CPC nije bila autokefalna.

S druge strane, Đukanović i Vučić nemaju nijedan objavljen tekst iz teologije niti su ikada polagali predmet crkveno pravo (ponovo je uveden na Pravnom fakultetu u Beogradu tek akademske 1996/'97). Koliko je poznato, formalno znanje iz teologije nemaju ni njihovi najbliži savjetnici i saradnici poput Roćena ili Bebe Popovića, kao ni premijeri Brnabićka (biši kadar USAID) i Marković (biši kadar UDBE). Vjerovatno niko od njih ne zna da kaže nešto više o temama poput poznanja Svete trojice, tripostasnog Boga, sjedinjenja i razlikovanja u Svetoj Trojici, nestvorene Trojičine energije, raspravi između Palame i Varlama, Nilu Kavasilu i Isaku Argiru i Energiji očovječenog Logosa, odnosno o temama koje mitropolit obrađuje u svom doktoratu od oko 400 strana.

Ipak, Đukanović i Vučić se bez ustezanja bave teološkim i crkvenim temama. Vučić je u januaru 2020. godine izjavio da o Zakonu o slobodi vjeroispovijesti ne treba da pregovora mitropolit već Patrijaršija u Beogradu. Mjesec dana prije toga u intervjuu za TV „O2” je „otkrio“ nešto što, kao što smo vidjeli u pismu carigradskog patrijarha, ne poznaje nijedna pravoslavna crkva na planeti. Izjavio je da je autokefalna CPC navodno de iure postojala prije 2006. godine. U autorskom tekstu za 500. broj „Pečata” iz 2017. napisao je da mu je Martin Luter, osnivač protestanske crkve, bliži od Svetog Nikolaja Velimirovića. Vučićev prijatelj, poslovni partner i kolega teolog Đukanović poslije povratka iz Majamija takođe „otkriva“ da je autokefalna CPC navodno postojala kroz istoriju. On razrađuje ovu više nego originalnu tezu tako što preuzima ulogu profesora teologije i „istražuje“ period od drugog ukidanja Pećke patrijašije 1776. godine do kraja Prvog svjetskog rata 1918. godine i na osnovu toga dolazi do zaključka o navodnoj autokefalnosti.

Dakle, predsjednici Srbije i Crne Gore, koje je mitropolit opisao u januaru 2020. kao ljude koje isključivo „zanimaju ovozemaljska dobra“, uporno se bave teološkim temama i podučavaju mitropolita koji je čitav život posvetio ovim temama. Oni zastupaju teze suprotne od ruskog i carigradskog patrijaha. Velika samouvjerenost koju ova dva nova „teologa” demonstriraju u svom neznanju je karakteristična za tranzicione biznismene balkanskog tipa. Obično se kod takvih ljudi iza velikih državnih i crkvenih tema uvijek nalazi ono što je za njih najsvetije, imovinski interes.