Usvajanje Zakona o slobodi vjeroispovijesti 27. decembra 2019. vladika Joanikije okarakterisao je kao „sahranjivanje pravde i ustavnog poretka Crne Gore”, ali vaskrsenja nema bez smrti, a za pravdu i svoju crkvu vaskrsla je Crna Gora kličući „Ne damo svetinje!”. Crna Gora i građanska hrabrost vaskrsle su kroz litije, koje su obavile crnogorske gradove, sela i planine. Od decembra do marta organizovano je oko 500 litija, u znak protivljenja spornom Zakonu o slobodi vjeroispovijesti. Podrška je stizala i od rimokatolika, muslimana, ateista i pripadnika drugih religija.

Litije su inače pravoslavcima odavno poznata vjerska aktivnost, međutim, njihovi kritičari o njima su govorili kao o novom fenomenu koji je izmišljen u Crnoj Gori. Šetala su djeca, mladi, stari, sklapala su se prijateljstva, kumstva, rađale ljubavi, a sve u tihoj borbi za odbranu pravoslavlja u Crnoj Gori. Nije se šetalo samo u Crnoj Gori, već i u regionu, ali i u Evropi, Americi, pa čak i u Australiji. Podrška odbrani pravoslavlja u Crnoj Gori stigla je sa brojnih adresa, pa i od pape Franja.

Na drugoj strani kritičari litija, govorili su o ugrožavanju države, te rušenju sistema.

Pojedini su tvrdili da iza litija stoje neki strani centri moći, te da su u svrhu destabilizacije države, što je iz Crkve demantovano. Pisani su i apeli da se Srbija ne miješa u unutrašnje stvari Crne Gore.

Na čelu litija bivali su vladike i sveštenici, a oči naroda najviše su bile uprte u mitropolita Amfilohija, koji se do poslednjeg daha borio za odbranu svetinja i koji je otišao nakon što ih je odbranio. Mitropolit se upokojio 30. oktobra u 83. godini života u Kliničkom centru Crne Gore. Mitropolit je preminuo uoči praznika Svetog Petra Cetinjskog, u 8.20 časova, poslije primanja Svete Tajne Pričešća. On je u bolnicu primljen 6. oktobra 2020. zbog zapaljenja pluća uzrokovanog infekcijom novog virusa korona. Upala pluća je zaliječena, a virusna infekcija prestala, što je potvrdio i negativni test, zabilježeno je i zvaničnim ljekarskim nalazom. Oporavak je tekao u dobrom smjeru, ali nešto sporije nego inače, što je karakteristično za starije pacijente. Mitropolit je iza sebe ostavio obnovljenu vjeru i oko 700 hramova, a otišao je ne ispunivši želju da vrati Njegoševu kapelu na Lovćen. Nakon njega Crkva je ostala i bez patrijarha Irineja koji je, takođe, preminuo od posledica virusa korona.

Prve litije počele su u decembru, čak i u novogodišnjoj noći, 31. januara, narod je šetao, a mitropolit Amfilohije je tada poručio da „hramovi pripadaju narodu, a ne bezbožnicima”, te da sa Bogom nije lako ratovati.

Početak nije bio lak jer su se na meti policije našli brojni građani, a njihovu sudbinu je podijelio episkop dioklijski Metodije koji je u Beogradu liječen zbog posledica policijskog nasilja koje se dogodilo u noći između 26. i 27. decembra 2019. godine, kada se našao na mostu na Tari u Pljevljima sa vjernim narodom koji je protestovao zbog izglasavanja spornog Zakona o slobodi vjeroispovijesti.

Sve je počelo u Beranama, blokadom magistrale prema Bijelom Polju zbog izglasavanja zakona, a nastavljeno širom Crne Gore. Žabljačani su pobrali simpatije, a snimak sa litije na Durmitoru obišao je svijet jer su ljudi po vejavici šetali za odbranu svetinja. Litija je prošla i planinom Sinjajevinom, na nadmorskoj visini od 1.700 metara, gdje su se vjernici okupili kod Crkve Ružice u čemu ih nije zaustavio ni januarski snijeg.

Litije su trajale do marta, odnosno do početka pandemije virusa korona, a onda su se sa ulica preselile na internet. Prvu internet litiju predvodio je mitropolit Amfilohije.

Iako su litije stale, nije progon, kako su tvrdili u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj, jer su vladike i sveštenici hapšeni i zbog služenja liturgija. Tako se na udaru našao i sam mitropolit koji je saslušavan u policiji, dok je vladika Joanikije tri dana proveo u zatvoru u ponižavajućim uslovima, kako je utvrdio ombudsman, zbog Svetovasilijevske litije koju Crkva nije organizovala, već se narod samoinicijativno okupio. Osim vladike Joanikija, uhapšeno je i sedam sveštenika, što je izazvalo niz protesta, propraćenih incidentima i prebijanjem građana. Policija je posebno brutalna bila u Pljevljima, gdje je sedam policajaca tuklo jednog građanina.

Do izbora 30. avgusta, ali i poslije izbora, privođeni su sveštenici i saslušavani zbog liturgija.

M.S.

---

Iz DPS-a bez komentara
Tačka na priču oko Crkve stavljena je usvajanjem izmjena Zakona o slobodi vjeroispovijesti, kojim su izbrisane odredbe koje su omogućavale državi da konfiskuje imovinu crkava i vjerskih zajednica. Tim izmjenama najviše se protivio sada opozicioni DPS, čiji poslanik Dragutin Papović nije želio da da izjavu tim povodom, jer, kako je kazao, sve su već rekli.

Papović je ranije kazao da su izmjene zakona dokaz da nova Vlada sprovodi politiku SPC, što je očekivano jer je tu Vladu faktički izabrala SPC. On je ocijenio izmjene neustavnim, te da okupiraju Crnu Goru.

– SPC neće odgovarati za to kako raspolaže dobrima koja su dio kulturne baštine Crne Gore. Neće odgovarati za način sticanja i trošenja novca. Pokloniće joj se pravni subjektivitet na osnovu fiktivnog „istorijskog kontinuiteta“, a SPC će sama da utvrdi od kada ima taj kontinuitet. Imovinu kojom raspolaže u Crnoj Gori moći će da registruje u svom centru u Srbiji. Tako se Cetinjski manastir može upisati u svojinu i na adresu Srpske patrijaršije u Beogradu. SPC neće morati da dokazuje na koji način je došla do imovine koja je u Crnoj Gori nastala do 1918. godine. Tako bi ove izmjene i dopune trebalo da omoguće da se SPC ponaša kao vlasnik Crne Gore, što je suština rada ove Vlade – naveo je Papović.

Iz SDP-a su tvrdili da su izmjene okupacija Crne Gore i usmjerene protiv pravoslavnih Crnogoraca.


Biblijska godina
Protojerej Nikola Pejović ocjenjuje da će godina koja je za nama, po svemu onome što se u njoj dogodilo, ostati upamćena kao biblijska. Svi, kako kaže, događaji od trenutka izglasavanja bezakonog Zakona o slobodi vjeroispovijesti, pa sve do pred sam kraj ove godine, ostavili su neizbrisiv trag u životu svih ljudi, naročito pravoslavnih hrišćana.

– Sa jedne strane, osjetili smo vlast koja je bila spremna da sprovede novo gonjenje Crkve Božije, a, sa druge, odgovor naroda i spremnost da za svoju vjeru, čast, dostojanstvo i svetinju položi svoj život. Što je vlast bila surovija, bahatija i primitivnija, to je odgovor bio dostojanstveniji, odlučniji i jači. Zato pored bolesti korone koja je zadesila cio svijet, 2020. godinu obilježile su te veličanstvene litije kao dar Božiji vjerujućem narodu u Crnoj Gori. Svaki pokret i svaki korak u njima bio je bat naših predaka. U njima su oživljavali svi naši junaci i sve naše istorijske borbe. Kao nekada Mojsije koji je poveo svoj narod kroz pustinju, tako je blaženopočivši mitropolit Amfilohije Crnogorce vodio decenijama kroz pustinju bezbožnog ateizma do „obećane zemlje“. Nikada se tako snažno nije odslikalo prisutvo Božije kao u tim litijama. Desetine i stotine hiljada ljudi hodilo je mirno i spokojno, sa svijećom i ikonom u ruci. Bili su to najtiši protesti koji su najjače odjekivali u srcima i dušama ljudskim. To nije bio običan hod, već sveštena radnja u kojoj je svaki čovjek, od starca do djeteta prinosio svoju vjeru i ljubav. Svaki taj četvrtak i svaka nedjelja bili su dani istinskog preobraženja i vaskrsenja. Bio je to događaj u kome je ona istorijska pobjeda na izborima dobila svoj pečat i svoju duhovnu vječnu dimenziju – rekao je u izjavi za naše novine Pejović.