-PIŠE: DR VUKIĆ ILINČIĆ

Omer-beg Sulejmanpašić – Despotović je sa velikim žarom sakupljao narodne umotvorine, uglavnom od muslimanskih kazivača. Sve što bi skupio objavljivao je kao „Srpske narodne pripovijetke” ili „Srpske narodne pjesme”. Omer-beg je sigurno u tom radu bio podstaknut djelovanjem Vuka Karadžića. Zanimljivo je kako je u uglednoj „Bosanskoj vili” Omer-beg Sulejmanpašić izložio svoj pristup narodnim umotvorinama (pjesmama, pričama, anegdotama, narodnim mudrostima). On se u tom listu obratio i muslimanima i pravoslavnim sledećim riječima: „Braćo Srbi, bez razlike vjere! Skupljajte što više narodne umotvorine, ne gledajte kad Muhamedanac pjeva, pa kaže: A tako mi dina i imana, i našeg posta i Ramazana, ili pravoslavni: A tako mi krsta i Isusa i nedjelje Svete Gospojine”. Dalje nastavlja, i kaže: „Ovo neka nas ne pravi tuđim, jer je to sve na našem lijepom jeziku pjevano. U mnogo će te pjesama naći gdje muhamedanac pjeva svetoga Savu”.
Zatim je citirao stihove jedne pjesme koju je u svojoj zbirci objavio Kosta Herman: „A ne može kuršum ubiti Meha, na Mehi su do tri hamajlije, što je piso hodža iz Edrine, prvi među evlijama, a četvrta što je hamajlija, ostala je iza Svetog Save”. Zatim je prezentovao stihove koji se odnose na pravoslavne, kao: „Na Vidu su do tri hamajlije, piso ih hodža sa Krajine. Kada je Vide bega pogubio, hamajlije sa bega skinuo, beg nosio nije vjerovao, a Vid nosi i dobro vjeruje”.
Omer-beg Sulejmanpašić – Despotović je i „tim stihovima iz narodne poezije hteo da kaže da su i muslimani i pravoslavni jedan narod koji pjeva na istom jeziku i ne treba ništa da smeta to što su jedni muhamedanci a drugi hrišćani-pravoslavci”. On je sa svojim prijateljem i istomišljenikom Smail-agom Ćemalovićem pokrenuo nedjeljnik „Bosansko-hercegovački glasnik”, koji je izlazio u Mostaru od početka 1906. pa do aprila 1907. godine. U tom nedjeljniku Omer-beg je iznosio i branio svoje stavove i uvjerenja pri kojima je ostao do kraja života, zapravo do svoje rane smrti 1914. godine.
Avdo Karabegović Hasanbegov rođen je u Modriči 1878. godine. Bio je bliski rođak (brat od strica i vršnjak) mladog srpskog pjesnika S Avde Karabegovića Zvorničkog. Avdo Hasanbegov je osnovno obrazovanje stekao u rodnoj Modriči. Učiteljsku školu je pohađao u Sarajevu, ali je nije završio. Obolivši od tuberkuloze umro je 1900. godine u 22. godini života. Bio je veoma talentovan pjesnik. Od 1986. godine počeo je da objavljuje svoje pjesme. Njegove pjesme su bile pune srpskog rodoljublja i dubokih pjesničkih osećanja. U njegovim pjesmama se osjećao uticaj Đure Jakšića, Vojislava Ilića, Branka Radičevića, Hajnea. Svojim pjesmama Avdo Karabegović Hasanbegov se uporno i dosledno borio za slogu i saradnju muslimana i pravoslavnih. Tako je za njega „Bosanska vila” pisala da je „Vascijelog života radio na sporazumu bosanskog Srpstva Hristove i Muhamedove vjere”. Potpunu afirmaciju je doživio kada mu je u „Bosanskoj vili” 1898. godine objavljena pjesma „Uoči Vidovdana”. Za tako kratkog života Avdo Hasanbegov je napisao 150 pjesama. Osim u „Bosanskoj vili” pjesme su mu objavljivane u „Brankovom kolu”, „Iskri”, „Zori”. Prvu zbirku njegovih pjesama priredio je Svetozar Ćorović 1902. godine u Beogradu. Zatim Vladimir Bajić objavljuje dvije knjige pjesama 1903. i 1904. godine u Somboru, a koje je pripremila učiteljska pripravnička mladina pod naslovom „Djela Avde Karabegovića Hasanbegovog”. Poslije Prvog svjetskog rata u Antologiji srpske lirike, koju je izdala knjižarnica Rajković i Ćuković 1920. godine, bio je značajno zastupljen i ovaj mladi i „prerano preminuli srpski pesnik”.
(Nastaviće se)