-piše: veselin lazarević

Šta je Nikola Tesla zapravo radio u ondašnjem Marburgu svjedoče policijski zapisnici predmeta br. 2160 marburške gradske uprave od 8. i 24. marta 1879. godine. Na dokumentu datiranom na 8. mart, zabilježena je odluka uprave, donijeta prema predstavci policije, o protjerivanju u Gospić Nikolasa Tesle. Drugim zapisnikom „prima se k znanju obavještenje sudije iz Gospića (17. mart, broj 7019) o tome da je protjerano lice stiglo do odredišta”.
Tesla je protjeran iz Marburga jer se bavio „nedozvoljenim poslovima”. Pod tim „nedozvoljenim poslovima” podrazumijevalo se osnivanje ultraljevičarske frakcije Srbadije – „Sloboda”, koja je imala za cilj borbu za oslobođenje svih Srba od austrougarskog ropstva. Tesla je trebalo da rukovodi ćelijom za Štajersku i Korušku.
Na ovaj kratkotrajni „politički rad” Teslu je najvjerovatnije podstakao grof od Erdelja (bio je simpatizer Srba i imao bliske veze sa nekoliko visokih oficira Austro-Ugarske koji su bili Srbi ili srpskog porijekla). Međutim, ovo ostaje u oblasti hipoteza koje je izložio I. S. Aleksakov.
U svakom slučaju, Tesla je živio u Marburgu od ušteđevine stečene za bilijarskim stolom i, kako Kulišić piše, „priznao je da je sve što mi je rekao bila izmišljotina, te da je i oca doveo u zabludu”.
Dakle, od kraja marta 1878. Tesla je ponovo u Gospiću, u okviru porodice – jedan izuzetno buran period života ostao je iza njega. Ipak, slutio je da ga čekaju odlučujuća iskušenja.
Godine 1881. Tesla odlazi u Budimpeštu jer je saznao da tamo gradi velika telefonska centrala. Uz pomoć ujaka dobija namještenje, ali samo kao nadzornik jedne grupe radnika. Ipak, svoj pronalazački i teorijski rad tokom boravka u Budimpešti krunisaće mnogim otkrićima koja će realizovati u Americi.
Ubrzo napušta Budimpeštu i prelazi u Pariz. Radi u Edisonovim fabrikama, ali nezadovoljan statusom odlazi u Strazburg. Ponovo se vraća u Pariz 1884. i pokušava da zainteresuje pojedine kompanije za svoje pronalaske.
U Gradu svjetlosti upoznaje mladu Edit Pjaf, buduću svjetski poznatu šansonjerku. O toj vezi postoje šturi podaci, ali je izvjesno da je, kasnije ova svjetska pjevačka diva izliječila tešku upalu grla upravo Teslinim strujama – tačnije koristila je oscilator „mini Tesla”...
Nakon izvjesnog vremena, pošto je stekao priznanja i bogatstvo u SAD, ponovo je u Parizu, u okviru evropske turneje i predavanja na evropskim univerzitetima.
Prihvatajući poziv Kraljevskog instituta Velike Britanije da u Londonu započne svoju evropsku turneju, Tesla se parobrodom otisnuo preko okeana početkom februara 1893. Nije ni slutio na kakav će veličanstven prijem naići njegovo predavanje koje je održano u prisustvu najeminentnijih engleskih naučnika. Nikolom Teslom posebno je bio impresioniran ser Džems Buer, koji ga je posebno molio da održi još nekoliko predavanja na prestižnim londonskim koledžima. Razumljivo, britanska štampa nije štedjela komplimente pišući prave hvalospjeve. Zbog toga su ga još nestrpljivije očekivali u Parizu.
To je Tesli veoma godilo. Prije nepunih deset godina, uprava Kontinentalnog Edisonovog društva, u tom istom gradu, ne samo što je odbacila njegov sistem naizmjenične struje, već mu je zakinula i zasluženu nagradu.
Došao je u Pariz kao heroj koji se vratio, a svijet je ležao pred njegovim nogama. Naučnom svijetu u Parizu Tesla je predstavio svoje fundamentalne pronalaske u oblasti radio tehnike. To je učinio 15 godina prije Markonija, sa kojim će oko toga voditi spor skoro pola vijeka. Francuski elektroinženjer Andre Blondel dodijeljen je Tesli za vrijeme francuske turneje da se stara o svim situacijama, kako bi boravak velikog naučnika u francuskoj prestonici prošao u najboljem redu.
Te godine, samo jedna osoba u Parizu mogla je po svojoj popularnosti da stane rame uz rame sa naučnikom. Bila je to jedna žena, „žena skladna i savitljiva, žena nestvarna, puna elektriciteta, božanstvena Sara Bernar”, piše o njoj Žil Lemetr.
Preko Blondela, Sara Bernar je željela da se upozna sa stamenim Ličaninom. Inženjer je umornoga naučnika uspio biranim riječima da zainteresuje za popularnu glumicu.
(Nastaviće se)