-Piše: Milan Mišić

Glavnu dilemu poslije atentata u Bagdadu na glavnog iračkog generala najbolje je sažeo „Njujork tajms”, za čije uredništvo pitanje nije da li je to bilo opravdano – Tramp i Pentagon tvrde da kao „odbrambena akcija” jeste – nego da li je bilo pametno?

U svim analizama od petka ujutru, kada su rakete iz američkog drona spržile putnike dva automobila koji su napuštali međunarodni aerodrom iračke prestonice, konstatuje se da je riječ o dramatičnoj eskalaciji američko-iranskog sukoba, kao i da je ubistvo Kasima Sulejmanija nedvosmisleno najrizičniji spoljnopolitički potez najveće svjetske sile još od invazije Iraka 2003.

Za razliku od likvidacija Osame Bin Ladena, vođe Al Kaide 2011. ili „kalifa” Abu Bakir Al Bagdadija, lidera „Islamske države” prošlog oktobra, ovoga puta na meti nije bio čelnik neke terorističke organizacije, nego čovjek broj dva u hijerarhiji moći države sa istorijom koja se mjeri hiljadama godina i koja je, sa 82 miliona stanovnika i nešto više od pola miliona ljudi u svojim oružanim snagama, regionalna sila.

Drugačije postavljeno, pitanje da li je ovo „bilo pametno”, glasi da li je bilo promišljeno, ili je samo još jedna epizoda u seriji improvizatorske i impulsivne spoljne politike 45. predsjednika SAD.

Donald Tramp je zeleno svjetlo za ubistvo iranskog generala dao iz svog odmarališta na Floridi, umjesto da to čini iz specijalnoi opremljene sobe za vanredne situacije u Bijeloj kući, okružen spoljnopolitičkim i vojnim savjetnicima (sjetimo se prizora kako američki politički i vojni vrh na čelu sa predsjednikom Obamom iz te „situacione sobe” prati akciju upada u sklonište vođe Al Kaide).

U minule tri godine njegovog predsjednikovanja, u cjelosti je promijenjen proces donošenja spoljnopolitičkih odluka, pošto je on više puta svom, stalno mijenjajućem timu saradnika, stavio do znanja da ga ekspertiza ne zanima i da više vjeruje svojim impulsima.

Impulsi, među kojima svakako dominira mržnja prema prethodniku, Baraku Obami, Trampu su bili vodilja i kada je jednostrano povukao američki potpis sa nuklearnog sporazuma sa Iranom, postignutog poslije mukotrpnih pregovora u kojima je učestvovalo svih pet članica Savjeta bezbjednosti pojačanih Njemačkom i predstavnikom EU.

General Sulejmani, kao komandant Iranske revolucionarne garde koju SAD tretiraju kao terorističku organizaciju i kao arhitekta širenja iranskog uticaja na Bliskom istoku, koji se prostire od susjednog Iraka do Libana, jeste bio američki neprijatelj.

Ali istovremeno je bio i „tihi partner” Amerike u Siriji, u obuzdavanju „Islamske države”. Na meti su ga imali i Trampovi prethodnici, Buš i Obama, koji su međutim smatrali da bi njegova likvidacije američkim interesima nanijela više štete nego što bi donijela koristi.

Iran poslije ovakvog udarca svakako neće poturiti drugi obraz, osveta je već najavljena, pitanje je samo gdje će udariti i kada.

Konflikt je sada ušao u fazu udaljavanja od hladnog rata i približavanja vrućem. Nije, međutim, očekivan direktan sudar: to će opet biti jedan asimetričan sukob.

Ubistvo iranskog generala je „taktički uspjeh, ali strateška besmislica”, ocijenio je američki spoljnopolitički ekspert Danijel Server. Tramp je u izbornu godinu ušao sa opterećenjem izuzetno rizične konfrontacije – ovoga puta sa protivnikom mnogo jačim od dosadašnjih - u kojoj ne može da proglasi pobjedu. To u ovom momentu ne izgleda pametno.

(Autor je bivši glavni i odgovorni urednik „Politike”)

---