-PIŠE: MILICA KRALj

Život najznačajnijeg mađarskog pesnika Atile Jožefa trajao je samo 32 godine.

Rođen je 1905. godine u Budimpešti u siromašnoj porodici i od najranijeg detinjstva, pa sve do kraja kratkog života bio je prinuđen da se sam brine o sebi. Pjesme je počeo da piše još kao srednjoškolac. Školovao se u Segedinu, Budimpešti, Beču i Parizu. Bio je pristalica larpurlatizma („umjetnost radi umjetnosti”) Mihalja Babiča.

Uslovi u kojima je živio nameću mu i revolucionarne poglede na stanje u društvu i on i emocionalno i formalno pristupa ilegalnom komunističkom pokretu što će mu donijeti i nove nevolje. Hortijev režim ga proganja i onemogućuje da stvori bilo kakve uslove za normalniji život. Nažalost, ni pokret kome pripada nimalo mu ne pomaže, u takvoj situaciji on uočava i represivne metode komunističke partije i počinje da sumnja u sopstveno opredjeljenje što će ga i navesti na suicidne misli i povlačenje u samoću.

Pjesme koje intenzivno piše u tom periodu iskazuju rezigniranost i očaj i patnju: „...Svud vlaga, vazduh ko da je tesan./Mapu zemalja bede/crta po zidu plesan./A na poljani tamo dalje,/po traljavoj travi tralje/i papir. On bi da se vine!Propet/nemoćan klone opet.”(Noć predgrađa)

Njegove najpoznatije knjige pjesama su: „Prosjaci lepote”, „Ne vičem ja”, „Nemam oca ni majke”, „Igra medveda”, kojima iznosi sopstvenu poetiku koja predstavlja borbu razuma i ludila, usamljenosti i čežnje za novim poretkom stvari u harmoniji čovjeka i svijeta. U skladu koji neće osjetiti ni doživjeti.

Usamljenik, ostavljen, napušten, gladan i bolestan, u nervnom rastrojstvu 1937. godine bacio se pod točkove teretnog voza u Balatonsarsu: „Zimska noć. Varnice/ jednog teretnog vlaka/ ko zasebna, mala noć iznad ravnice./ U njegovom dimu jezde./ U bezmernom krilu mraka,/ treptave kratkoveke zvezde.”

Tako je prekratio život pesnik čija istovremeno gromka i prefinjena pesnička reč nije zaostajala za Brehtovom u istom vremenu, pjesnik koji je u svojim stihovima spajao i potpuno jasnu revolucionarnu orijentacionu opredeljenost i visoki nivo lirskog izraza.

U „ Mađarskom književnom leksikonu” o njemu stoji zapisano: „Njegova poezija ne donosi odjednom toliko novoga kao u svoje vrijeme Petefijeva i Adijeva. Ali je zadivljujuće iz koliko se izvora hrani (i sa teritorije svjetske, i sa teritorije mađarske književnosti), a da njihovom izvanrednom sintezom ipak stvara tipično svoja, velika i originalna djela.

„Ova blistava poezija očajanja i pobune – pisao je Danilo Kiš – ne samo nadrealističke i mistične nego i socijalne, u prvom redu započeta je jednom vijonovskom ležernošću pred svijetom nesreća, jednim ludačkim mladalačkim optimizomom, a završila se tragično, jednim užasno ljudskim vapajem za ljubavlju, za čovječnošću. U jednom trenutku odbačen od svih, izopšten od partije zbog pokušaja da izmiri frojdizam i marksizam, staviće finalnu tačku na svoj izvanredan pesnički opus kroz koji zrači neka helderlinovska lucidnost.”

Smrt kao izbavljenje naznačio je i stihovima: „Ja volim tebe ko što dete voli,/a i svirep sam ko tvoj ljubavnik mali:/trem gde presjajno blstaš ja zastirem/pokrovom crnim- i umirem.” (Ako me ne stegneš u zagrljaj)


(NASTAVIĆE SE)

---