Glumica Jelena Mila (Jelena Ivanišević-Paunović) posvetila je svoj master rad „Od niskog budžeta do velikog biznisa” istraživanju malih filmskih produkcija, sa fokusom na autorski film. Master studije filmskih nauka završila je na Stokholmskom univerzitetu. Njena ideja je da pokaže kako produkcije malih država mogu da dođu do Oskara, do velikog marketinga, što se ne dešava često, ali se desi. Kao umjetnica koja godinama stvara u Švedskoj, pratila je rad jedne autorke, istraživala šta je Holivud, šta je nagrada Oskar u odnosu na sve druge - zašto filmski festivali u Kanu, Berlinu, Indiji, Rusiji nisu toliko veliki kao Holivud. U razgovoru povodom Internacionalnog filmskog festivala „Forteca” u Perastu, koji je osnovala u saradnji sa Švedskim filmskim institutom, Jelena nam otkriva da Holivud drži medijski i ekonomski monopol, „daju pare i naprave priču koju potom proslijede po svijetu”, ali da autentični autor koji „pati” zbog toga o čemu radi, može da napravi film trajnih vrijednosti.
– Moja ideja je da sačuvam autorski film, ono za šta se borim i ovdje, da sačuvam slobodu autora da kaže šta misli, bez uticaja politike, sredine. Autorski film je u fokusu, bavim se nezavisnim filmskim produkcijama u Americi, kako oni dođu do Oskara i to je priča „Boys don‘t cry” producentkinje Kristine Vašon. Ideja mi je da vidim kako male nacionalne produkcije mogu sa svojim velikim temama da zakucaju i te kako na njihova vrata, jer mislim da oni nemaju ideje. Sa dobrim idejama male produkcije mogu da osvoje svijet, ideja je početak i kraj svega. Ne može da pobijedi film koji nema dubok korijen. Vi možete da sakupite pare, sakupite ljude, napravite film, vi možete dobiti povraćaj novca, biće jedna mala zabava i biće odlično. Ali, kada uzmete jednog autentičnog autora koji „pati” zbog toga o čemu se radi, ima suštinsku potrebu da kaže to nešto što ga muči, a to mogu samo ljudi sa korijenom, koji imaju nešto što ih boli - onda dobijete „špageti vestern” - najbolje vestern filmove koji su politički napravljeni, prave Italijani; onda dobijete Vima Vendersa „Nebo nad Berlinom” i druge filmove. Tek autor koji ima neku svoju veliku muku, može da ispriča neku priču, a to se ne kupuje, kaže Mila i dodaje da to prije svega prepoznaje publika, pa taj film živi mnogo duže. Jelena Mila ima svoju pozorišnu i filmsku produkciju „Justin i M.A.M.M.A.” i objašnjava da postoje dvije vrste produkcija.
– Kod prve stavite pare, napravite marketing, uzmete sve što treba, zabavite se malo, prodate svijetu, uzmete ljudima pare - vi ste napravili povraćaj novca, film je živio, to je vidjelo pola planete i vi imate uspješan film. To je slučaj producenta Vanštajna, koji je maltretirao žene u Holivudu (Pulp Fiction, Shakespeare in Love, kultni filmovi devedesetih godina), napravio je mega zvijezde od tih žena, a sada se ispostavilo da je on sa svima njima spavao. One su se sada digle, jer nije u redu da se u Holivudu tako nešto dešava. Mali film može da se prepozna, pa se investira, mada nije dobro čak ni to, jer onda investitor utiče na kvalitet filma. Pustite vi autora da on sam napravi film, dajte mu samo dovoljno novca (ne mnogo), dovoljno da on to napravi. Ideja sama ide dalje, samo je bitno da film bude u medijima, da ide na festivale, da se „malo druži”, da se proda televizijama, da nađe svoje kanale. Onda on ima „dugački rep”, neće odmah vratiti sav novac, ali će vremenom trajati mnogo duže. Dešava se da njegova prodaja ide uzlaznom linijom, za razliku od holivudskih koji planu i nestanu, ističe glumica i kao primjer kako dobijanje Oskara utiče na prodaju, navodi Denisa Tanovića, koji je iz Sarajeva otišao u London, ispričao svoju priču, dobio Oskara i on je sad velika zvijezda.
Jelena Mila je pravi ambasador kulture, jer kao osnivač Festivala Novog balkanskog filma u nordijskim zemljama i Festivala „Forteca” u Perastu, povezuje sjever i jug Evrope, Švedsku i Crnu Goru. U drugom izdanju „Fortece” stavila je akcenat na male retrospektive, stare filmove prema programu iz Kinoteke u Beogradu, kroz poređenje kinematografije Švedske i jugoslovenske kinematografije (region) - šta su njihovi antologijski filmovi i gdje se mogu naći naši pandani. Tako je film „Emigranti”, antologijsko djelo nastalo `81. godine, Jelena Mila poredila sa „Seobama” Saše Petrovića. Onda je prikazana komedija „Osmijeh ljetnje noći” Ingmara Bergmana, u poređenju sa našim komedijama „Beštije”, „Maratonci trče počasni krug”, a Bergmana je poredila i sa Emirom Kusturicom, koga znaju gdje god se pojavi na planeti. Drugi momenat filmskog festivala bile su triler-serije „nordik noar”, pa su Arnoov film „Templari - vitezi krstaši” poredili sa filmom Vatroslava Mimice „Banović Strahinja”.
– Takođe, uzeli smo ženu na filmu, istorijsku dramu „Ozbiljna igra” Perni Labus i poredili je sa našom autorkom Sojom Jovanović, mada nismo našli tačan pandan, jer mi se ne bavimo ozbiljno ženom na filmu. Imamo mi tu naših autorki koje rade i stvaraju, ali one su još daleko od budžeta svojih kolega. Tačno je da nema žena na filmovima, sve i dalje dobijaju muški autori koji imaju veći renome, a „mrvice kupe” novi autori i žene – nema smisla. Rediteljka Tamara Drakulić je sad aktuelna, ovdje imamo Mariju Perović, koja radi nove prjekte, tako da imamo autorke, ali nemamo taj kalibar da zaista napravi visokobudžetni film, istorijsku dramu – to žene još uvijek ne dobijaju, nažalost. U Švedskoj napravi 50 filmova godišnje, ravnopravna je podjela između muškaraca i žena, to je političkim dekretom utvrđeno, naglašava Jelena. Gost „Forteca” festivala bili su Jan Jorenson, šef za medije i štampu Švedskog filmskog instituta i Ana Lon Franko, rediteljka iz Švedske, a posebnu zahvalnost Jelena je uputila don Srećku Majiću, firmi „Konte” Perast, KotorArt-u, Turističkoj organizaciji i Opštini Kotor.
M.D.Popović

Filmovi o „mučenom Balkanu”

– Gore sam sama i dovodim filmove koji lijepo pričaju priču o Balkanu, koja treba da se vidi i kritički - puštamo filmove o stradanju ljudi u Bosni i u Makedoniji, i u Hrvatskoj i u Sloveniji, puštamo sve filmove, jer hoćemo da prikažemo jednu paletu filmova sa Balkana. Emitujemo i filmove koji imaju odnos sa Balkanom, Balkan su vrata Evrope - hajde da vidimo šta prolazi kroz taj „mučeni Balkan”, koji vjetrovi sve duvaju, da vidimo kako to izgleda ovdje. Izuzetno se borim da zastupam sve vizure - i priču o Srebrenici, ali i o stradanju drugih strana, kaže Jelena Ivanišević.