Pi­še: Mi­lu­tin MI­ĆO­VIĆ


Pro­sla­vlja­nje de­set vje­ko­va sv. Jo­va­na Vla­di­mi­ra pret­po­sta­vlja onu spo­sob­nost čo­vje­ka da sa­ži­ma vje­ko­ve u da­ne, što se pro­ti­vi pri­ro­di, i pri­ro­di ra­zu­ma. Ali, u pri­ro­di ra­zu­ma su pro­tiv­no­sti i pro­tiv­reč­no­sti s ko­ji­ma te­ško iz­la­zi na kraj. No u sa­mom ra­zu­mu ima ne­što što ga na­di­la­zi. U ra­znim je­zi­ci­ma po­sto­je raz­li­či­te sin­tag­me ko­je ka­zu­ju o toj mo­ći ra­zum­nih, od­no­sno um­nih mo­ći - pa ima­mo svje­tlost ra­zu­ma, svje­tlost uma, vi­ši um, nad-um i sl.
Kad je tmur­no vri­je­me, te­ško čo­vjek i da po­mi­sli na ve­se­lu vječ­nost, - s-umor­no vri­je­me to­me ne ­da ni­ka­kav pod­sti­caj. Vri­je­me upu­ću­je na mu­ke, go­mi­la­nje mu­ka, cr­ni, ili si­vi kraj...
Ali sun­čan dan mo­že čo­vje­ko­vu du­šu da pod­stak­ne ka vječ­no­sti, tim osje­ća­nji­ma da do­da pri­rod­nog za­ma­ha. I čo­vjek, ako ima dar da se vra­ća se­bi, i tra­ži oslo­nac u du­bi­ni, vi­di - sve je unu­tar čo­vje­ka: i vječ­nost i vri­je­me, i su­mor­ni i sun­ča­ni da­ni.
Spo­sob­nost čo­vje­ka da da­ne i go­di­ne, go­di­ne i vje­ko­ve sa­žme u je­dan dan ko­ji ob­u­hva­ta sve dru­ge, za­sni­va se na ču­du du­še, du­ha, da u mo­men­tu do­ži­vi ono što na­di­la­zi vri­je­me.
Osve­će­nje hra­ma sv. Jo­va­na Vla­di­mi­ra u Ba­ru pod­sti­če me na ova­kve mi­sli. Hram je zi­dan de­set vje­ko­va, iako su lju­di pri­mi­je­ti­li da se po­di­že tek ne­ko­li­ko go­di­na una­zad. Jer u nje­mu se uzi­đi­va­lo ži­ti­je sve­tog Jo­va­na Vla­di­mi­ra ko­je se do­pri­ča­va i do­pi­su­je de­set vje­ko­va. Sru­šio bi se hram, ili bi bio pro­sto plot, da ni­je u nje­ga uzi­đi­va­no ži­ti­je hri­šćans­kog pje­sni­ka mu­če­ni­ka, či­ji se ži­vot ču­dom ob­na­vlja. Pre­zreo je svoj vre­men­ski, pri­rod­ni ži­vot i po­gle­dao u vječ­nost. Dao dže­la­tu da mu, na prav­di Bo­ga, od­si­je­če gla­vu, da bi je uhva­tio na ru­ke dok je pa­da­la s ne­ba. U jed­nom mo­men­tu vi­dio je vi­še ne­go za osta­­tak svo­ga ži­vo­ta. Jed­nim mo­men­tom spa­sio sve svo­je da­ne, da ih ne pro­gu­ta "pri­rod­no" vri­je­me. Sva­ki dan i sve no­ći nje­go­vo­ga ži­vo­ta pro­gle­da­li su kroz taj mo­me­nat. Ko­ga lju­di na­zi­va­ju - mu­če­nič­ka smrt.
Po mom osje­ća­nju, mno­go se ove go­di­ne pri­ča­lo i pi­sa­lo o Jo­va­nu Vla­di­mi­ru. Mno­go, jer ta isti­na ne mo­že da sta­ne u pri­ču - ko­ja sa svim svo­jim umi­je­ći­ma tek do­ne­kle raz­ot­kri­va vri­je­me i nje­go­vo pod­ze­mlje. Sve­tost je nad­i­sto­rič­na, - ta­ko ka­žu oni ko­ji su ima­li is­ku­stvo iz­la­ska iz vre­me­na. Sve­to­šću se, ka­ko se ka­že, is­ku­plju­je vri­je­me, ali i na ne­ki na­čin i po­ni­šta­va. Ka­ko bi druk­či­je mo­gli da pro­sla­vi­mo de­set vje­ko­va jed­nog ži­ti­ja? De­set vje­ko­va jed­nog je­di­nog mo­men­ta, ko­ji je uspio da na­di­đe vri­je­me!
Taj se mo­me­nat raz­ra­stao, ob­u­hva­tio sve da­ne Jo­va­na Vla­di­mi­ra na ze­mlji, i sve da­ne nje­go­ve ko­ji se do­da­ju po­sli­je nje­go­ve smr­ti. Ne kom­pli­ku­je­mo, ne­go po­jed­no­sta­vlju­je­mo.
Pri­mi­tiv­no na­ci­o­nal­no svo­ja­ta­nje ne mo­že ni­ko da ima nad sve­tim Jo­va­nom Vla­di­mi­rom. On je hri­šća­nin po ne­be­skoj za­slu­zi, a po ze­malj­skom do­sto­jan­stvu naj­vi­še je bio pro­du­že­na ru­ka ta­da moć­nog bu­gar­skog ca­ra Sa­mu­i­la. Gle­da­no ti­še, i ljud­ski­je, on je na ze­mlji bio pro­du­že­na moć car­ske kće­ri Ko­sa­re, ko­ja ga je iz­va­di­la iz ja­me. Jer car­ska kćer Ko­sa­ra sa­vla­da­la je car­sku mo­ć oca Sa­mu­i­la, i nje­go­vog ro­ba pro­iz­ve­la u ve­li­kog kne­za i kra­lja, i svog go­spo­da­ra. Ko­sa­ra je stvo­ri­la Vla­di­mi­ra, kao što je i Vla­di­mir stvo­rio Ko­sa­ru. Bog se umi­je­šao, i sve je do­bi­lo ču­de­sni smi­sao, ko­ji tra­je i uve­ća­va se de­set vje­ko­va, a pred Bo­gom je to sve "je­dan tre­nut". I sve to iz­mi­če ljud­skom ra­u­mu da pro­či­ta. Ali mu se da­je in­tu­i­ci­ja, ko­ja na­di­la­zi vri­je­me, da to do­dir­ne i ne­ka­ko ob­u­hva­ti svo­jim umom. Ne gle­da­ju­ći na pri­rod­ni i di­vlji ot­por ra­zu­ma.
Hram u Ba­ru je ve­le­le­pan, ali od si­ro­ve gra­đe. Kao što će u nje­ga ula­zi­ti si­ro­vi lju­di, me­đu ko­ji­ma sam i ja, tra­že­ći onu bo­ži­ju če­sti­cu. Pri­ro­da je pri­rod­na i li­je­pa i u si­ro­vo­sti. A čo­vjek svo­ju si­ro­vost te­ško pod­no­si, jer u njoj ne­ma mje­sta za glad­nu du­šu, i bi­stri um. Mu­či se bo­ži­ja če­sti­ca u si­ro­voj i su­ro­voj pri­ro­di ljud­skoj. Kao u po­dru­mu, ili gro­bu. Za­to je Bog si­šao s ne­ba da kr­sti čo­vje­ka. Na kr­šte­nju se pje­va: "Vi ko­ji se u Hri­sta kr­sti­ste, i Hri­sta se obu­ko­ste". Ali dug je to put, i ne­ma kra­ja. Ma­lo je svo vri­je­me da se do ta­mo do­đe.
I no­vo­sa­gra­đe­ni hram se na ne­ki na­čin "kr­šta­va" - ospo­so­blja­va­ju­ći se da po­sta­ne pro­vod­nik bo­žan­skih si­la, ko­je si­la­ze na čo­vje­ka. I to­me ne­ma kra­ja. Ru­si ka­žu za hram u ko­jem se du­go slu­ži­lo da je "na­mo­ljen". Šta bi bi­la ta "na­mo­lje­nost" ne­go ono što osta­je u at­mo­sfe­ri, u ka­me­nu i dr­ve­tu, u kre­ču, u bo­ja­ma, u vre­me­nu - dej­stvom sve­to­sti i vječ­no­sti.
Ni­je to od pri­rod­nog čo­vje­ka da­le­ko nije­dan ko­rak, ali čo­vjek ni taj ko­rak naj­če­šće ni­kad na uči­ni. Pre­če mu je, i pre­šni­je, kud bi­lo dru­go, ne­go Ta­mo.
(Autor je knji­žev­nik)