-Priredio: MILADIN VELjKOVIĆ

I pored velikih unutrašnjih problema, koji su italijansku državu i društvo u hladnoratovskoj epohi povremeno dovodili do ivice kolapsa, Rim poslije Drugog svjetskog rata nije igrao marginalnu ulogu u međunarodnim odnosima. Uočavamo da je Italija bila vanredno zainteresovana za jačanje svog privrednog i političkog prisustva na Mediteranu i Bliskom istoku, dok je istovremeno vodila i aktivnu politiku na istočnoj strani Gvozdene zavjese. S druge strane, Rim je bio lojalan partner Sjedinjenih Država i NATO-a, a intenzivno je učestvovao i u evropskim integracionim procesima. Kada je riječ o zapadnoevropskoj integraciji, Italija je čvrsto podržavala ovu međunarodnu grupaciju, očekujući da će na taj način obezbijediti tržište za svoje proizvode, omogućiti povoljniju nabavku industrijske robe, ali i olakšati odliv viška radne snage iz Italije. U prvoj polovini šezdesetih godina Italija se u okviru svoje evropske strategije zalagala i za ulazak Velike Britanije u Evropsku ekonomsku zajednicu, nastojeći da time parira potencijalnom stvaranju osovine Bon–Pariz. Čvrsta povezanost Italije sa Sjevernoatlantskim paktom bila je, između ostalog, garantovana i američkim raketama „Jupiter” koje su krajem pedesetih godina stacionirane na Apeninskom poluostrvu.

Mediteran i Bliski istok su predstavljali područja od posebnog interesa za Italiju u Hladnom ratu. Privrednom prodoru Italije u ovaj prostor posebno je doprinosio ENI, koji je zemljama regiona koje su posjedovale petrolejske sirovine nudio povoljnije uslove u odnosu na najveće zapadne kompanije. ENI nije bio jedini italijanski gigant sa velikim uticajem na tom prostoru. U Egiptu su, na primjer, pored italijanske petrolejske kompanije bili prisutni i „Fijat” i „Oliveti”. Italijanski interesi na Mediteranu i Bliskom istoku uslovili su da Rim vodi suptilniju politiku prema arapsko-izraelskom konfliktu, pri čemu su bili primjetni proarapski sentimenti. Izraz toga bili su i kontakti sa Palestinskom oslobodilačkom organizacijom (PLO), koji su kulminirali posjetom Jasera Arafata Rimu septembra 1982. godine. Prema Serđu Romanu, proarapska i propalestinska politika predstavljale su konsenzus želja i interesa najširih sektora italijanskog društva: ljevice, koja je arapsko-izraelski konflikt doživljavala kao rat protiv imperijalizma; nacional-populista, koji su sanjali o snažnoj italijanskoj poziciji na Mediteranu; eksponenata biznisa, koji su imali jake interese u arapskom svijetu, i na kraju, Vatikana, koji je zadržao rezerve prema Izraelu.

Važna zona italijanskog uticaja tokom Hladnog rata bio je i prostor istočno od gvozdene zavjese. Iako je Italija bila čvrst stub Sjevernoatlantskog pakta u Mediteranu, ona nije propuštala priliku da komunicira i s drugim blokom, prije svega s njegovom neprikosnovenim predvodnikom – Sovjetskim Savezom. Jačanje takvih kontakata počinje već u prvoj polovini šezdesetih godina. O tome govori Gronkijeva posjeta Moskvi 1960. godine, dok su naredne godine Sovjetski savez posjetili premijer Amintore Fanfani i šef diplomatije Antonio Senji. Značajni kontakti uslijedili su i u drugoj polovini šezdesetih. Aprila 1966. godine Rim je posjetio sovjetski ministar spoljnih poslova Andrej Gromiko, dok je u janauru naredne godine na Apeninskom poluostrvu boravio predsjednik prezidijuma Nikolaj Podgorni. Ove političke kontakte pratilo je i uspostavljanje privrednih veza. Novembra 1957. godine sklopljeni su prvi ugovori ENI-ja sa SSSR-om o kupovini sovjetskih petrolejskih sirovina. Matei nije bio jedini koji je poslovao sa SSSR-om. Ugovori „Fijata” sa Sovjetima iz 1966. godine predviđali su izgradnju fabrike automobila u Stavropolju, namijenjene proizvodnji 600.000 vozila godišnje.

Snažan interes Italijana da šire svoj uticaj na prostoru Mediterana i Istočne Evrope nije zaobišao ni Jugoslaviju.


Nastaviće se

---