Us­po­sta­vlja­nje mi­ni­star­stva vje­ra, ko­je bi se ba­vi­lo una­pre­đi­va­njem vjer­skih slo­bo­da gra­đa­na, na­me­će se kao neo­p­hod­nost u Cr­noj Go­ri, dok pra­vo na vje­ro­i­spo­vi­je­da­nje mo­ra da bu­de fak­tič­no pra­vo, a ne ustav­na pro­kla­ma­ci­ja, ka­zao je pro­fe­sor Bo­go­slo­vi­je na Ce­ti­nju Bu­di­mir Alek­sić. On je u raz­go­vo­ru za „Dan“ oci­je­nio da „ne­le­gi­tim­na cr­no­gor­ska vlast” pi­ta­nje vjer­skih pra­va i slo­bo­da tre­ti­ra kao vjer­sko pi­ta­nje.
– S ob­zi­rom na či­nje­ni­cu da je sta­nov­ni­štvo Cr­ne Go­re iz­u­zet­no re­li­gi­o­zno (po po­pi­su iz 2011. go­di­ne, pre­ko 90 od­sto gra­đa­na su vjer­ni­ci), us­po­sta­vlja­nje in­sti­tu­ci­je ko­ja bi se ba­vi­la pi­ta­nji­ma vje­re, od­no­sno una­pre­đi­va­njem vjer­skih slo­bo­da gra­đa­na, na­me­će se kao neo­p­hod­nost. Neo­p­hod­no je, da­kle, ofor­mi­ti mi­ni­star­stvo vje­ra, ko­je bi se ba­vi­lo sre­đi­va­njem od­no­sa dr­ža­ve i cr­ka­va i vjer­skih za­jed­ni­ca – ka­zao je Alek­sić za „Dan“.
On sma­tra da od­nos dr­ža­ve Cr­ne Go­re i cr­ka­va i vjer­skih za­jed­ni­ca ka­rak­te­ri­še prav­na ne­u­re­đe­nost, „što je na­sle­đe pro­šlo­sti”.
– Dr­ža­va bi tre­ba­lo da ubla­ži mno­ge štet­ne po­sle­di­ce pro­šlo­sti ta­ko što bi cr­kva­ma i vjer­skim za­jed­ni­ca­ma vra­ti­la imo­vi­nu i što bi sa svi­ma nji­ma za­klju­či­la prav­no ci­vi­li­zo­van i na tra­di­ci­ji ute­me­ljen ugo­vor o me­đu­sob­nim od­no­si­ma i kom­pe­ten­ci­ja­ma. Pra­vo na vje­ro­i­spo­vi­je­da­nje mo­ra da bu­de fak­tič­ko pra­vo, a ne ustav­na pro­kla­ma­ci­ja – na­gla­sio je Alek­sić.
On je uka­zao da vje­ra ni­je sa­mo kul­tur­no-isto­rij­ska či­nje­ni­ca i na­sli­je­đe­no do­bro, već i lič­na po­tre­ba i pra­vo ko­je dr­ža­va mo­ra da jem­či. Ka­ko je do­dao, ova i dru­ga pi­ta­nja ko­ja se ti­ču vje­re vla­de de­mo­krat­skih dr­ža­va u okvi­ru svo­je nad­le­žno­sti ure­đu­ju od­go­va­ra­ju­ćom nor­ma­tiv­nom re­gu­la­ti­vom.
Či­nje­ni­ca da se pi­ta­njem cr­ka­va i vjer­skih za­jed­ni­ca ba­vi di­rek­to­rat u okvi­ru Mi­ni­star­stva za ljud­ska i ma­njin­ska pra­va za Alek­si­ća svje­do­či o to­me da vlast pi­ta­nje vjer­skih pra­va i slo­bo­da tre­ti­ra kao mar­gi­nal­no pi­ta­nje.
– Da je Cr­na Go­ra de­mo­krat­ska ze­mlja, uva­ža­va­la bi či­nje­ni­cu da su se nje­ni gra­đa­ni u ogrom­nom pro­cen­tu (pre­ko 90 od­sto) iz­ja­sni­li kao vjer­ni­ci, po­sto­ja­lo bi mi­ni­star­stvo vje­ra, ko­me bi on­da Vla­da po­vje­ri­la sve ov­dje na­ve­de­ne po­slo­ve ko­ji se ti­ču ostva­ri­va­nja vjer­skih slo­bo­da. Pri­o­ri­tet tog mi­ni­star­stva bi­lo bi do­no­še­nje za­ko­na o od­no­su dr­ža­ve sa cr­kva­ma i vjer­skim za­jed­ni­ca­ma, do­no­še­nje za­ko­na o vra­ća­nju od­u­ze­te imo­vi­ne cr­kva­ma i vjer­skim za­jed­ni­ca­ma, vra­ća­nje vje­ro­na­u­ke u dr­žav­ne ško­le i uvo­đe­nje sve­šte­ni­ka u voj­nu slu­žbu i dru­ge dr­žav­ne slu­žbe (bol­ni­ce, za­tvo­ri itd.) – re­kao je Alek­sić.
Pre­ma nje­go­vim ri­je­či­ma, vla­da Mi­la Đu­ka­no­vi­ća je pri­je go­di­nu da­na po­nu­di­la skan­da­lo­zni na­crt za­ko­na o slo­bo­di vje­ro­i­spo­vi­je­sti, ko­ji je na­i­šao na zgra­ža­va­nje i struč­ne i la­ič­ke jav­no­sti.
– Nje­gov sa­dr­žaj je ta­kav da su ga mno­gi s pra­vom na­zva­li na­cr­tom za­ko­na pro­tiv Srp­ske pra­vo­slav­ne cr­kve. I po du­hu i po slo­vu to­ga tek­sta oči­gled­no je da je ri­ječ o na­mje­ri ov­da­šnje vla­sti da one­mo­gu­ći mi­si­ju SPC u Cr­noj Go­ri. Đu­ka­no­vi­će­va vla­da ni­je utvr­di­la pred­log za­ko­na, a osta­je da se vi­di šta će u tom po­gle­du ra­di­ti vla­da Du­ška Mar­ko­vi­ća. Elem, Cr­na Go­ra je je­di­na dr­ža­va ko­ja je na­sta­la od re­pu­bli­ka biv­še so­ci­ja­li­stič­ke Ju­go­sla­vi­je u ko­joj je i da­nas na sna­zi za­kon iz so­ci­ja­li­stič­kog pe­ri­o­da, iz 1977. go­di­ne, bez ob­zi­ra na op­štu ocje­nu, kao i na broj­na mi­šlje­nja me­đu­na­rod­nih i do­ma­ćih or­ga­ni­za­ci­ja iz obla­sti ljud­skih pra­va, da je pre­va­zi­đen i ana­hron – is­ta­kao je Alek­sić.
Ko­men­ta­ri­šu­ći is­tra­ži­va­nja ko­ja po­ka­zu­ju da SPC uži­va ve­li­ko po­vje­re­nje me­đu gra­đa­ni­ma Cr­ne Go­re i da je me­đu tri in­sti­tu­ci­je u ko­je se naj­vi­še vje­ru­ju, Alek­sić je is­ta­kao da to po­vje­re­nje ne opa­da upr­kos mno­go­broj­nim pri­ti­sci­ma ko­ji­ma je de­ce­ni­ja­ma iz­lo­že­na SPC.
– Upr­kos mno­go­broj­nim pri­ti­sci­ma ko­ji­ma je de­ce­ni­ja­ma iz­lo­že­na Srp­ska pra­vo­slav­na cr­kva u Cr­noj Go­ri, op­šte je po­zna­to da sva is­tra­ži­va­nja po­ka­zu­ju da je po­vje­re­nje gra­đa­na u tu in­sti­tu­ci­ju iz­u­zet­no ve­li­ko. To po­ka­zu­je da su gra­đa­ni svje­sni či­nje­ni­ce da je SPC naj­sta­ri­ja i naj­zna­čaj­ni­ja in­sti­tu­ci­ja u ze­mlji (osno­va­na je 1219. go­di­ne), ko­ja je vje­ko­vi­ma bi­la ne sa­mo du­hov­na, ne­go i na­ci­o­nal­na i kul­tur­na usta­no­va, ko­ja je vo­di­la ovaj na­rod kroz sci­le i ha­rib­de to­kom nje­go­ve bur­ne isto­ri­je. Nad­ži­vje­la je sve oku­pa­ci­je, sve ti­ra­ni­je i sve re­ži­me, i evo da­nas, ob­no­vlje­na i do­bro or­ga­ni­zo­va­na, vr­ši svo­ju sve­tu mi­si­ju, i, kao što re­ko­ste, gra­đa­ni Cr­ne Go­re upra­vo njoj naj­vi­še vje­ru­ju – ka­zao je Alek­sić.
On sma­tra da je od­nos dr­ža­ve pre­ma toj vjer­skoj in­sti­tu­ci­ji ne­pri­hva­tljiv.
– Od­nos dr­ža­ve pre­ma Srp­skoj pra­vo­slav­noj cr­kvi ne da ni­je od­go­va­ra­ju­ći, ne­go je ne­pojm­lji­vo da jed­na dr­ža­va ko­ja se na­la­zi u Evro­pi, u 21. vi­je­ku, svim sred­stvi­ma po­ku­ša­va da eli­mi­ni­še in­sti­tu­ci­ju ko­joj gra­đa­ni naj­vi­še vje­ru­ju. Vlast, kao u naj­cr­njim da­ni­ma po­sli­je­rat­ne ko­mu­ni­stič­ke ti­ra­ni­je, pro­ga­nja sve­šten­stvo SPC, oti­ma nje­nu imo­vi­nu, ne pri­zna­je di­plo­me nje­nih pro­svjet­nih usta­no­va, me­dij­ski je sa­ta­ni­zu­je pro­gla­ša­va­ju­ći je „an­ti­dr­žav­nim ele­men­tom“, i šta sve još ne ra­di da one­mo­gu­ći njen rad – uka­zao je Alek­sić.
A.OSTO­JIĆ


Ugo­vo­ri sa svi­ma osim sa SPC

Pro­fe­sor Alek­sić je is­ta­kao da o od­no­su dr­ža­ve pre­ma Srp­skoj pra­vo­slav­noj cr­kvi do­volj­no go­vo­ri i njen od­nos pre­ma dru­gim vjer­skim in­sti­tu­ci­ja­ma u ze­mlji.
– O od­no­su dr­ža­ve pre­ma toj cr­kvi i nje­nim vjer­ni­ci­ma mo­žda naj­bo­lje svje­do­či či­nje­ni­ca da je Vla­da Cr­ne Go­re pot­pi­sa­la ugo­vo­re o ure­đe­nju od­no­sa sa Ri­mo­ka­to­lič­kom cr­kvom, Islam­skom za­jed­ni­com i Je­vrej­skom za­jed­ni­com u Cr­noj Go­ri, ali ne i sa Srp­skom pra­vo­slav­nom cr­kvom, ko­joj pri­pa­da naj­ve­ći broj gra­đa­na ove ze­mlje – uka­zao je Alek­sić.