Pri­re­dio: Alek­san­dar ĆU­KO­VIĆ


Pje­snik, ro­ma­no­pi­sac, pri­po­vje­dač, sce­na­ri­sta, pu­bli­ci­sta i pu­to­pi­sac Ko­sta Ra­do­vić autor je Za­pi­sa iz Her­ceg No­vog, ko­ji su na­sta­li ma­ja-ju­na 2015. go­di­ne. U re­do­vi­ma ko­ji sli­je­de do­no­si­mo za­pa­ža­nja i im­pre­si­je ovog is­tak­nu­tog stva­ra­o­ca či­je je ime zlat­nim slo­vi­ma upi­sa­no u isto­ri­ju ju­go­slo­ven­ske knji­žev­no­sti, po­što je oblast Pi­ve uveo u sa­vre­me­nu ju­go­slo­ven­sku knji­žev­nost, ute­me­ljiv­ši 1970. go­di­ne knji­žev­ne su­sre­te „Pje­snič­ka ri­ječ na iz­vo­ru Pi­ve”. Isto­ri­ju ma­na­sti­ra Pi­va i zna­me­ni­te lič­no­sti i do­ga­đa­je opi­sao je, ovje­ko­vje­čio u šest knji­žev­nih i isto­rij­skih knji­ga, pa je i po to­me po­stao je­din­stven stva­ra­lac ko­ji je u to­li­koj mje­ri opi­sao je­dan sta­ri srp­ski ma­na­stir.
O nje­go­vom stva­ra­la­štvu pi­sa­li su is­tak­nu­ti knji­žev­ni­ci i knji­žev­ni kri­ti­ča­ri. Ta­ko je dr Ra­do­mir Ba­tu­ran za­bi­lje­žio da je Ra­do­vić vje­ro­vat­no je­din­stve­ni srp­ski pje­snik iz Cr­ne Go­re ko­ji pod­jed­na­ko vi­di stvar­nost, ma­te­ri­jal­no-fi­zič­ki svi­jet, ta­jan­stven bo­go­slo­van, ko­ji čo­vjek mo­že upo­zna­ti sa­mo ako mu se taj­na ot­kri­va.
– Vi­do­vi­tost ili, ka­ko bi re­kli te­o­re­ti­ča­ri knji­žev­no­sti, pri­rod­na ima­gi­na­ci­ja i in­tu­i­ci­ja – vr­li­na su ovog, po sve­mu iz­vor­nog pje­sni­ka... – za­bi­lje­žio je dr Ba­tu­ran u po­go­vo­ru (Sa­mo)An­to­lo­gi­je Ko­ste Ra­do­vi­ća, ob­ja­vlje­ne 2006.
Pro­šle go­di­ne, „uz­ne­mi­ren ža­lo­snim sta­njem i od­no­si­ma svi­je­ta”, dok je bo­ra­vio u Her­ceg No­vom, „nad­ne­sen nad vo­dom, ko­ja svo­je mi­je­ne ni­kad ne smi­ru­je, ob­u­zet ne­kom tu­gom pra­vo­slav­nom”, za­pi­sao je re­do­ve ko­ji sli­je­de...
Tra­že­ći Bo­ga čo­vjek
tra­ži isti­nu
Pr­vi dan: Slo­bo­da u neo­li­be­ral­nom ka­pi­ta­li­zmu i dru­štvu iza­bra­na je sa­mo za in­te­re­snu gru­pu ko­ja vla­da. Oni ima­ju sa­mo ,,svo­ja po­sla”, tj. pro­fit, svoj. Svi osta­li gra­đa­ni su sa­mo ma­sa ko­ju ko­ri­ste kao po­tro­šni ma­te­ri­jal.
Svjet­ska moć raz­vi­la je ta­kav me­ha­ni­zam – da lju­di ne shva­te šta se sa nji­ma do­ga­đa. Sa­bre­me­ni, obez­du­ho­vlje­ni svi­jet svo­jim pr­lja­vim ru­ka­ma da­vi se­be i ako ne na­pra­vi od­lu­ču­ju­ći tr­zaj i otre­žnje­nje – uda­vi­će se.
Svi­jet pr­ko­si Bo­gu po no­ta­ma bi­ro­kra­ti­je, se­bič­ne, ra­ci­o­nal­ne, in­te­re­sne, ne­mo­ral­ne. Sa­vre­me­ni svi­jet na­me­će svo­ju vo­lju Go­spo­du. Gra­bi­ti, oti­ma­ti, va­ra­ti, la­ga­ti – to su pa­ro­le i po­na­ša­nja sa­vre­me­nog čo­vje­ka bez du­še.
U ta­kvim okol­no­sti­ma čo­vjek je za­bo­ra­vio da mo­že bi­ti pri­ro­dan i sre­ćan, za­do­vo­ljan sa ele­men­tar­nim po­tre­ba­ma za ži­vot: usta­ti uju­tru u svom do­mu, me­đu svo­ji­ma ko­ji ga vo­le, udah­nu­ti svjež va­zduh iz šu­me, sa bi­stre ri­je­ke, ka­za­ti pr­vom pro­la­zni­ku: ,,Do­bro ju­tro”. To­ga vi­še ne­ma. Dan po­či­nje ner­vo­zno i sa podsvje­snim stra­hom. Sko­ro sva mo­ja ju­tra po­či­nju ta­ko. A to ni­je slu­čaj sa­mo sa mnom – to je op­šta bo­lest sa­vre­me­nog svi­je­ta.
In­te­li­gen­ci­ju su uvi­li u čar­ša­ve – ra­di za hljeb, do­du­še obil­ni­ji, u ljep­šim sta­no­vi­ma, ali se od­rek­ni ide­je da si stva­ra­lac, da mi­sliš svo­jom gla­vom, da si hu­ma­ni­sta. Bu­di rav­no­du­šan kao puž u svo­joj lju­štu­ri. Imaš auto, te­le­vi­zi­ju ko­ja te dre­si­ra. Bu­di go­spo­din.” Ako ne­ko raz­mi­šlja o vječ­no­sti, Hri­stu, Bu­di, Ala­hu – taj je lud! Ipak je pri­mi­jet­no – ri­jet­ki umo­vi da­na­šnji­ce (po­put Čom­skog i Mi­hal­ko­va) upo­zo­ra­va­ju svi­jet da je čo­vjek (dru­štvo) bez mo­ra­la opa­san i sve opa­sni­ji i da si­ro­ma­šan svi­jet ni­je di­gao ru­ke od vje­re u Bo­ga. Tra­že­ći Bo­ga čo­vjek tra­ži isti­nu. Tim pu­tem pr­vi je kre­nuo So­krat, on­da Hri­stos...
Pod­jed­na­ko ugro­že­ni
čo­vjek i pri­ro­da
U či­ta­vom svi­je­tu naj­skri­ve­ni­ja, a isto­vre­me­no naj­sud­bo­no­sni­ja igra sa ma­sa­ma je u to­ku iz­bo­ra. Ta­da se naj­bo­lje vi­di ko­li­ko je gra­đa­nin po­tro­šan ma­te­ri­jal, jer on ne vi­di, ni­ti mo­že sa­gle­da­ti šta se obe­ća­va, a šta la­že, šta se ,,iza br­da va­lja”. Ra­zu­mi­je se, naj­su­ro­vi­ja igra ma­sa su ra­to­vi, mi­li­o­ni ljud­skih le­še­va, spr­že­nih gra­do­va, za­tro­va­nih po­lja, vo­da. O toj ljud­skoj tra­ge­di­ji ne od­lu­ču­ju ma­se ko­je su po­tro­šni ma­te­ri­jal, već ka­bi­ne­ti uz ja­ku pro­pa­gan­du, ob­ma­nu, obe­ća­nja, ,,pi­ki­ra­nje” – ko je ne­pri­ja­telj, a ko ,,spa­si­telj”.
Ne ha­je sa­vre­me­no čo­vje­čan­stvo ni zbog to­ga što su pod­jed­na­ko ugro­že­ni čo­vjek i pri­ro­da. Ako sle­de­ćih tri­de­set go­di­na ci­vi­li­za­ci­ja i na­u­ka ne na­pra­ve od­lu­ču­ju­ći spa­so­no­sni ko­rak za­šti­te pri­ro­de (ti­me i čo­vje­ka), smrt na Ze­mlji ni­je da­le­ko. O to­me ,,spa­si­te­lji” ma­sa i ne go­vo­re, ni­ti na­mje­ra­va­ju go­vo­ri­ti.
Dru­gi dan: „Gdje žen­ski je­zik stig­ne – ne­ma vi­še taj­ne!”
(Na­sta­vi­će se)