PI­ŠE: Ko­sta Ra­do­vić

Čo­vjek gu­bi pri­ro­du iz svo­ga do­ži­vlja­ja, gu­bi sop­stve­nu pri­rod­nost. To je ve­li­ka opa­snost čo­vje­ku, nje­go­vom du­hov­nom sta­nju. Čo­vjek je naj­pri­je po­čeo usa­vr­ša­va­ti svoj duh u pri­ro­di. Ta­ko je ot­krio va­tru, na­pra­vio pr­vu grn­ča­ri­ju, u pu­sti­nji se po­čeo mo­li­ti bo­gu.
Sa­da je čo­vjek ot­ki­nut od pri­ro­de, za­zi­da­no ur­ba­no stvo­re­nje, iz­lo­van stvor. U ta­kvom okru­že­nju „gra­đan­skih pra­vi­la” čo­vjek ne­ma slo­bo­du ka­kvu je imao u pri­rod­nom pro­sto­ru – na ri­je­ci, na pla­ni­ni, u šu­mi...
Čo­vjek gra­da je otu­đen, se­bi­čan, iz­vje­šta­čen. Ži­vi u ap­sur­du, jer su svi oko nje­ga rav­no­du­šni pred pi­ta­njem o sud­bi­ni po­je­din­ca. Grad­sko dru­štvo (i dru­štvo uop­šte) – ne in­te­re­su­je sud­bi­na po­je­din­ca. A to je otu­đe­nost od du­ha i pri­ro­de, otu­đe­nost od pra­pri­ro­de!
Če­žnja za po­vrat­kom pri­ro­di u čo­vje­ko­vom osje­ća­nju bu­di se po­vre­me­no i tr­za ci­je­lo čo­vje­ko­vo bi­će, ali rav­no­du­šnost svih oko nje­ga, vra­ća ga u tje­sko­bu, u sta­nje ap­sur­da, jer svi su oko nje­ga rav­no­du­šni što se ti­če sud­bi­ne nje­go­ve – kao po­je­din­ca!
Pri­ro­da ži­vi u stra­hu od čo­vje­ka, jer je čo­vjek bez­ob­zir­no uni­šta­va, čo­vjek ži­vi u stra­hu zbog gu­bit­ka pri­ro­de i ap­sur­da u dru­štvu, na­u­ka ot­kri­va no­va sa­zna­nja (teh­nič­ka pri­je sve­ga) ali, upr­kos ko­ri­sno­sti, to čo­vje­ka ne či­ni sreć­nim!
Čo­vjek i pri­ro­da gu­be ra­dost.
Mo­ja ra­dost bi­la je na ri­je­ka­ma Pi­ve. Sa­da sam spa­vač u stam­be­noj zgra­di. Grad je spa­va­o­ni­ca ko­ju ni­ko ne vo­li.
Čuj ne­bo, vi­di ze­mljo
Ri­je­ka ovog ju­tra bi­stri­ja, sma­nje­na joj sna­ga, na pla­nin­skim vi­so­vi­ma bi­je­le se „sta­da” mla­dog nje­žnog sni­je­ga, kao kar­li­ce na ko­ji­ma se uhva­tio mla­di kaj­mak.
Sje­ver „re­že” sve što je go­lo, obla­ci se raz­mi­ču, ki­se­o­nik je do­ma­ćin u gra­du na Mo­ra­či. Po­sli­je du­ge, mr­tve ki­še, ovo je vas­krs plu­ći­ma. Ovo je dan ob­na­vlja­nja na­de.
Ipak, na uli­ci su ri­jet­ki pro­la­zni­ci i to sa ja­ka­ma i ka­pa­ma na gla­vi,uvi­ja­ju ti­je­lo i ko­se se pro­tiv sje­ve­ra, le­de­na i ne­za­dr­ži­va.
Ja du­go po­sma­tram ri­je­ku sa te­ra­se po­red Sport­skog cen­tra. I ona je član ve­li­ke va­si­on­ske po­ro­di­ce, u sva­kom tre­nu ima ne­ku taj­nu ve­zu sa ko­smo­som i mi­kro­ko­smo­som (čo­vje­kom). Sve ener­gi­je i vi­dlji­ve i ne­vi­dlji­ve u jed­nom su ko­lu, sa­mo se di­na­mi­ka pro­mje­na mi­je­nja.
No­vin­ske agen­ci­je ja­vlja­ju – ju­če je eks­plo­di­ra­la još jed­na zvi­je­zda u kom­ši­lu­ku „Sun­če­va si­ste­ma”. Moj um ne umi­je za­mi­sli­ti ka­kva je to bi­la dra­ma. Ta­mo ne­gdje – na­sta­la je no­va tam­na ru­pa. Po­či­nju no­va na­ga­đa­nja na­uč­ni­ka, pret­po­stav­ke …
Za­pi­san je ja­uk
A Ri­je­ka rav­no­du­šno pro­ti­če, re­klo bi se! A – ne! U pri­ro­di ne­ma rav­no­du­šno­sti – mo­ja je mi­sao!
Ni me­đu lju­di­ma. Sve pro­mje­ne na­sta­ju iz ne­ke nu­žno­sti ili iz ne­prav­de i ri­jet­ke isti­ne i prav­de.
Sje­ćam se sad, iz­nad ri­je­ke, sud­bi­ne srp­skog kra­lja Ste­fa­na De­čan­skog (1321 – 1331) i nje­go­ve vi­do­vi­to­sti.
Ki­di­sa­la je zla sud­bi­na na nje­ga. Za­to ga sta­ri lje­to­pi­si na­zi­va­ju srp­ski „Jov”. Cr­kva ga je pri­zna­la za sve­ca. Nje­go­vi su Vi­so­ki De­ča­ni.
Ste­van je sin, pr­vi, kra­lja moć­nog Mi­lu­ti­na, iz bra­ka sa Je­li­sa­ve­tom. Mi­lu­tin je imao i si­na Kon­stan­ti­na, ko­ga je ro­di­la ču­ve­na Si­mo­ni­da, ko­ja je žu­đe­la i na­mje­šta­la na dvo­ru da taj njen sin do­đe na pre­sto. Sto­ga se Ste­van sa ple­mi­ći­ma po­bu­ni pro­tiv oca Mi­lu­ti­na, ali ga otac bez mi­lo­sti uhva­ti, po­sla na za­to­če­nje u Ca­ri­grad, ta­stu ca­ru An­dro­ni­ku.
Ta­mo je osli­je­pljen.
Po­sli­je smr­ti Mi­lu­ti­no­ve, Bog da­de, Ste­va­nu, te mu se vid vra­ti, do­đe na pre­sto srp­ski, sa­gra­di Bo­gu za­hva­lan Vi­so­ke de­ča­ne, ali nje­gov sin Du­šan (ka­sni­je po­znat kao Du­šan sil­ni), za­ro­bi ga, utam­ni­či u grad Zve­čan, gdje je za­da­vljen.
Mu­če­nič­ku smrt, ka­že lje­to­pis, pri­mi od svog si­na Du­ša­na, a ta­kvu smrt još ra­ni­je – pro­re­kao Ste­van se­bi:
„Čuj ne­bo, vi­di ze­mljo. Otac me osli­je­pi, a sin uda­vi” –
Ostao je za­pi­san ja­uk!
(Na­sta­vi­će se)