Isto­rij­ske ska­ske i tra­ge­di­je jed­nog vla­da­ra sje­tih se iz­nad ri­je­ke, po­sma­tra­ju­ći oro­nu­le zi­do­ve Ne­ma­nji­ća gra­da iz­nad Sa­sta­va­ka Mo­ra­če i Rib­ni­ce.
„Čuj ne­bo, vi­di ze­mljo!”-
Šu­šti mi eho u slu­hu.
I si­nu sje­ća­nje: moj su­sret i raz­go­vor sa Ivom An­dri­ćem u be­o­grad­skom sta­nu nje­go­va pa­še­no­ga i mog ze­mlja­ka Ga­go­vi­ća. Na­kon du­ga raz­go­vo­ra o na­stan­ku ro­ma­na „Na Dri­ni ću­pri­ja” i o Piv­skom ma­na­sti­ru, pred mo­ju ra­do­zna­lost mu­drac na­glo uz­di­že mi­sao:
„Ni­kom ni­je si­gur­no – ni u mu­ze­ju”
Ri­je­ke te­ku, a smrt se pri­kra­da!
Stra­šno će bi­ti kad ri­je­ke po­sta­nu sli­je­pe!
Sve na ze­mlji sve­za­no je i na ne­bu
Mo­ra­ča evo da­nas bi­stro­um­na – vi­di joj se tok do dna, če­zne za sun­cem ko­je se oti­ma mre­ži is­ki­da­nih obla­ka i obla­či­ća, oze­blih u vi­si­ni.
Oko­lo, na pla­nin­skim br­di­ma i vi­so­vi­ma, sni­je­žne ka­pe steg­nu­te u mra­zu, led le­de, le­den vje­tar ih hra­ni.
Sje­ćam se sil­ne pla­ni­ne Ara­ra­ta, vi­šeg dva i po pu­ta od na­šeg Dur­mi­to­ra. Gle­dao sam ga iz jer­men­ske pre­sto­ni­ce Je­re­va­na, iz ni­zi­ne i to­pli­ne, u ljet­njem da­nu. Nje­gov ku­pa­sti vrh, gord i smio, si­jao je jar­kom bje­li­nom sni­je­ga. Slu­tio sam gdje, na toj vi­si­ni vul­kan­ske pla­ni­ne ob­li­ka do­bro sa­đe­ve­nog si­je­na – mo­že bi­ti No­je­va bar­ka, ko­ju su ru­ski sa­te­li­ti dav­no sni­mi­li, pod ze­mljom.
Bo­že, mi­sao me pi­ta, od No­je­ve bar­ke do sje­me­na ljud­skog – šta je sve bi­lo i bi­va, do da­nas! I šta će bi­va­ti!
A ri­je­ka te­če kao da je tek ju­če po­te­kla. Ali te­če i ne­bo.
Što se god do­ga­đa na Ze­mlji sve­za­no je i na ne­bu.
Drev­ni na­ro­di, nji­ho­vi zvje­zdo­čat­ci (či­ta­či i tu­ma­či ne­be­skih ti­je­la i mi­je­na) – vje­ko­vi­ma su osta­vlja­li na­ro­du po­ru­ke o ne­be­skim „zna­me­nji­ma” i pro­ro­ko­va­li…
Astro­lo­zi i da­nas tvr­de da su do­ga­đa­ji u ži­vo­tu sva­kog čo­vje­ka od­re­đe­ni uti­ca­jem zvi­je­zde u tre­nut­ku ro­đe­nja. To je čo­vje­ko­va sud­bi­na.
Na­ši sta­ri ima­li su knji­ge. Zvje­zdoč­tec, Ra­fli, Re­šet­ka, Ari­stor­te­lov brat, Ro­žde­stve­nik, Vje­či­ti ka­len­dar… Po nji­ma se pro­ri­ca­la sud­bi­na po­je­din­ca i na­ro­da.
Sve je tu­ma­če­no kao Bož­je zna­me­ni­je. I to iz na­rod­nog is­ku­stva ni­ko ne mo­že is­tje­ra­ti, iako se, na ža­lost u gra­do­vi­ma, gu­bi to dra­go­cje­no na­rod­no du­hov­no is­ku­stvo, iz ko­ga je i na­u­ka cr­pi­la sa­zna­nja.
Bog da­je i ra­zr­je­ša­va car­stva
Sve te po­ja­ve u ve­zi su i sa vi­do­vi­to­šću čo­vje­ko­vom, sa pro­ro­ci­ma.
Znam za­pis iz 1744. go­di­ne „ja­vi se zna­me­nje na ne­bu zvje­zda re­pa­ta” – ko­me­ta, a 1910. Opet se ja­vi Ha­le­je­va ko­me­ta i 1806 – ta­ko­đe. To su bi­le na­ja­ve ve­li­kih i kr­va­vih ra­to­va.
Naš slav­ni Fi­lip Vi­šnjić uoči „bu­ne na Da­hi­je” imao je , iako sli­jep, vi­zi­ju do­ga­đa­ja – Pr­vog srp­skog ustan­ka, po „ne­be­skim pri­li­ka­ma”, „sve bar­ja­ci kr­va­vi ido­še”. On je opje­vao te do­ga­đa­je kao da je Nje­go­še­vo pe­ro dr­žao u ru­ci.
Za­pi­sa­na je i nje­go­va iz­ja­va „Bog da­je i raz­re­ša­va car­stva i kad se ne­ko car­stvo klo­ni pa­du. On nam ša­lje zna­me­nje na ne­bu.”
Ne­bo je, da­kle, či­tan­ka onom što će bi­ti na ze­mlji.
To na­ša in­te­li­gen­ci­ja, na ža­lost, pot­cje­nju­je, ali na­rod ipak gle­da u ne­bo kao drev­nu knji­gu.
Zvi­je­zda ko­ja je do­ve­la is­toč­njač­ke mu­dra­ce pred pe­ći­nu u ko­joj se ro­dio, u ja­sla­ma čo­ban­skim, Isus Hri­stos, sa­mo je je­dan dio „ne­be­skih zna­me­nja” – svih na­ro­da i vje­ra. A tek šta su pro­ro­ci, i pri­je Hri­sta, pro­re­kli, pro­ro­ci: Isa­i­ja, Da­ni­lo, Je­re­mi­ja, Je­zi­ki­ja, šta No­stra­da­mus, na­ši Ta­ra­bi­ći, her­ce­go­vač­ki pro­ro­ci, pa­ko Kso­a­no­vić, Ma­šo Glu­šac, Ja­nji­ći­je Ra­do­ji­čić, pa sve­ti Pe­tar Ce­tinj­ski, Nje­goš, Stanj Šće­kić …
Ne­bo, vo­de (mo­ra, ri­je­ke) – ze­mlja – sa­mo su tač­ni „stra­ža­ri” i ja­vlje­ni­ci – čo­vje­ku na ze­mlji. Taj­ni i ta­jan­stve­ni, ali isti­ni­ti, ali to ni­je­su la­žni pro­ro­ci ko­ji tr­gu­ju ljud­skim du­ša­ma.
Ova sa­zna­nja ni ma­lo ne sme­ta­ju mu­drim na­uč­ni­ci­ma i čo­vje­ku obič­nu ko­ji žu­di za isti­nom, ma­kar ona bi­la i kob­na.
Što se do­ga­đa na ze­mlji sve­za­no je i na ne­bu.
(Na­sta­vi­će se)

PI­ŠE: Ko­sta Ra­do­vić